Ένας μαθητής του Βούδα, ζήτησε να του δείξει την μέγιστη πραγματικότητα..
Τον πήρε λοιπόν ο Βούδας, τον έβαλε στην βάρκα να τον περάσει στην απέναντι όχθη…
Στο μέσον του ποταμού όμως… χάθηκαν οι όχθες…
Όταν τελικά έφθασαν κάπου… Χάθηκε και το ποτάμι και η βάρκα…
Ακουγόταν μόνο το γέλιο του Βούδα…
Και η ικεσία του μαθητή…. Δεν γυρίζουμε καλύτερα πίσω….
Για τους μυστικιστές της Ανατολής, όλα τα γεγονότα που συλλαμβάνουν οι αισθήσεις, αποτελούν διαφορετικές απόψεις ή εκδηλώσεις της ίδιας πραγματικότητας, που διατηρούν πολυποίκιλους δεσμούς και αλληλεπιδρούν αδιάκοπα μεταξύ τους. Η τάση του διαχωρισμού του αντιληπτού κόσμου σε ξεχωριστά τμήματα καθώς και η αντίληψη του εγώ σαν μια ξεχωριστή και απομονωμένη από το περιβάλλον οντότητα θεωρείται σφάλμα ή μάλλον αυταπάτη μιας κακής ποιότητας νοοτροπίας. Στη βουδιστική φιλοσοφία η νοοτροπία αυτή ονομάζεται αβιντία (άγνοια) και αποτελεί μια από τις κατώτερες καταστάσεις του νου, που μπορεί ωστόσο να ξεπεραστεί :
"Όταν ο νους βρίσκεται σε κατάσταση διατάραξης βλέπει τον κόσμο σαν ένα πλήθος από ξεχωριστά πράγματα. Όταν ο νους ηρεμήσει, το πλήθος των ξεχωριστών πραγμάτων εξαφανίζεται."
Ashvaghosha, the awakening of faith
Παρά το γεγονός των επιμέρους διαφορών ανάμεσα στις διάφορες σχολές του Ανατολικού μυστικισμού, όλες τους υπογραμμίζουν την βασική ενότητα του σύμπαντος, και πάνω σ’ αυτή θεμελιώνουν τις διδασκαλίες τους. Ο απώτερος στόχος των οπαδών – είτε πρόκειται για Ινδουιστές, είτε για Βουδιστές ή Ταοϊστές – είναι να ξεπεράσουν την εσφαλμένη κατώτερη κατάσταση του νου και να αντιληφθούν την ενότητα και την αλληλουχία όλων των πραγμάτων. Να ξεπεράσουν την πλάνη της ύπαρξης του ατομικού εγώ και να ταυτιστούν με την υπερβατική πραγματικότητα. Η αντίληψη της ενότητας – γνωστή με τον όρο «φώτιση» - δεν είναι μόνο μια διανοητική πράξη, αλλά και μια εμπειρία που απαιτεί τη συμμετοχή ολόκληρου του ατόμου. Η διαδικασία της εμπειρίας και της συμμετοχής είναι καθαρά θρησκευτικού χαρακτήρα. Γι’ αυτό το λόγο και οι περισσότερες ανατολικές φιλοσοφίες είναι στην πραγματικότητα θρησκευτικές.
Σύμφωνα με την ανατολική άποψη του κόσμου, ο διαχωρισμός της φύσης σε διαφορετικά αντικείμενα είναι επουσιώδης. Το κάθε αντικείμενο θεωρείται ρευστό και αδιάκοπα εναλλασσόμενο. Η εικόνα του κόσμου που προσφέρει ο ανατολικός μυστικισμός δεν είναι στατική αλλά δυναμική. Η πραγματική ουσία αυτής της εικόνας είναι η αέναη μεταλλαγή. Ο κόσμος εδώ είναι μια αδιάσπαστη πραγματικότητα, αεικίνητη, ζωντανή, οργανική, ταυτόχρονα υλική και πνευματική.
Εφόσον η κίνηση και η αλλαγή αποτελούν τις ουσιαστικές ιδιότητες των πραγμάτων, οι δυνάμεις που προκαλούν την κίνηση δεν βρίσκονται έξω από τα αντικείμενα, όπως δίδαξαν οι πρώτοι Έλληνες φιλόσοφοι, αλλά μέσα σ’ αυτά. Κατά συνέπεια και η Θεότητα δεν είναι ένας παντοδύναμος κυβερνήτης που εξουσιάζει τον κόσμο κατά την ανεξέλεγκτη θέληση του, ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται έξω από αυτόν, αλλά αντίθετα μια βασική αρχή που εμπεριέχεται στα πάντα.
Στο απόκρυφο Κατά Θωμάν Ευαγγέλιο, στο απόσπασμα 50, γράφει:
"Ο Ιησούς είπε:
Αν σας ρωτήσουν: Aπό πού είστε; Πείτε τους: Γεννηθήκαμε από το Φως, εκεί όπου το φως γεννιέται από τον εαυτό του, στέκεται στητό και αποκαλύπτεται μέσα στην εικόνα του.
Αν σας ρωτήσουν: Ποιοι είστε; Απαντήστε: Είμαστε οι γιοι του και είμαστε οι πολυαγαπημένοι του Ζώντος Πατρός.
Αν σας ρωτήσουν: Ποιο είναι το έμβλημα του Πατρός σας; Πείτε τους: Είναι η κίνηση και η ανάπαυση."
Ο σχολιαστής του γνωστικού αυτού ευαγγελίου ιερέας Jean Yves Leloup προτείνει, στην τριπλή ερώτηση: από πού έρχεσαι; ποιος είσαι; πού πας; να απαντούμε: έρχομαι απ' το Φως, είμαι Φως, επιστρέφω στο Φως.
Αυτός που κατοικεί μέσα σ’ όλα τα πράγματα,
αλλά που είναι κάτι άλλο από τα πράγματα,
Αυτός που τον αγνοούν τα πράγματα,
αλλά το σώμα του είναι όλα τα πράγματα,
Αυτός που ελέγχει όλα τα πράγματα από μέσα,
Αυτός είναι η Ψυχή σου, ο Εσωτερικός Ελεγκτής,
Ο Αθάνατος
Brihad-aranyaka Upanishad
Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...
