Συνεχώς σχηματίζουμε ή
συλλαμβάνουμε ιδέες, ασταμάτητα κάνουμε σκέψεις, επειδή νοιώθουμε πως είναι πάρα
πολύ δύσκολο να ζήσουμε χωρίς αυτές. Διότι αν δεν είχαμε αυτές τις σκέψεις να
απασχολούν το νου μας θα υποχρεωνόμασταν να επιστρέψουμε βίαια στην τρέχουσα στιγμή. Και είναι ίσως αυτό που φοβόμαστε περισσότερο. Το να ζήσουμε στο τώρα είναι πολύ
επικίνδυνο. Μπορεί αιφνιδιαστικά να καταστρέψει όλες τις πεποιθήσεις μας και μαζί
μ' αυτές και την ψεύτικη εικόνα που χτίσαμε τόσον καιρό για τον εαυτό μας και να μας αναγκάσει να
έλθουμε αντιμέτωποι με την αληθινή μας φύση.
Όλη η ζωή μας βασίζεται
στη σκέψη. Έτσι μας έμαθαν. Από τη στιγμή που ξυπνάμε το πρωί μέχρι να
κοιμηθούμε, η σκέψη βρίσκεται σε λειτουργία, πανούργα, απεγνωσμένη, αισιόδοξη ή
απελπισμένη, αναζητώντας την ευχαρίστηση ή προσπαθώντας να αποφύγει τη δυσαρέσκεια.
Έτσι ανάμεσα στις συμπληγάδες του παρελθόντος και του μέλλοντος συνθλίβουμε τη
στιγμή. Δε ζούμε ποτέ στο τώρα. Ζούμε μέσα απ’ τη μνήμη στο παρελθόν ή μέσα απ’
την προσδοκία σε ένα φανταστικό μέλλον. Μέσα απ’ τις επαναλαμβανόμενες
εμπειρίες που έχουμε βιώσει, ο νους μας έχει απολέσει πλέον την αθωότητά του. Είναι
κουρασμένος, ανήσυχος και φορτωμένος με ανόητες πεποιθήσεις, προκαταλήψεις,
ψευδαισθήσεις. Κι έτσι δε μπορούμε να δούμε πλέον καθαρά γύρω μας. Δεν μπορούμε
να δούμε την αληθινή ομορφιά της ζωής. Δεν
βλέπουμε τον συνάνθρωπό μας αλλά την εικόνα που έχουμε σχηματίσει γι’ αυτόν.
Αλλά το κυριότερο είναι πως δε μπορούμε να προσεγγίσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Πως είναι δυνατόν
λοιπόν ο νους να επανακτήσει την φρεσκάδα του; Πως μπορεί να αδειάσει η μνήμη
από τις εμπειρίες για να ξαναγεννηθεί η αθωότητα; Πως μπορεί να μην επεμβαίνει η
σκέψη έτσι ώστε όταν κοιτάζουμε ένα ηλιοβασίλεμα, ένα γνωστό τοπίο ή το πρόσωπο
του φίλου μας να το βλέπουμε σαν για πρώτη φορά; Όταν βαδίζουμε στον ίδιο
μονοπάτι να θαυμάζουμε ότι υπάρχει γύρω μας σαν να μην έχει ξανασυμβεί; Όταν
αγγίζουμε το χέρι του συντρόφου μας να είναι το πρώτο, τα παρθενικό άγγιγμα;
Μπορεί
να συμβεί αλήθεια αυτό; Ναι μπορεί !... αν
ανακαλύψουμε την σημασία της προσοχής. Γιατί είναι η προσοχή που οδηγεί
τελικά στην επίγνωση. Τι σημαίνει προσοχή; Προσοχή ή παρατήρηση είναι η ικανότητά μας να
παρατηρούμε και να παραμένουμε συνειδητοί καθώς εμφανίζονται οι αισθήσεις, τα
συναισθήματα και οι σκέψεις. Όταν βαδίζεις,
λέει ο Όσσο, να παρατηρείς τι
συμβαίνει γύρω σου και μέσα σου ταυτόχρονα. Τα φώτα, τα καταστήματα, τα δέντρα,
τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που αντικρίζεις αλλά και τα συναισθήματα που
γεννιούνται μέσα σου παρατηρώντας τα.
Πως νοιώθεις βλέποντας σήμερα τόσα μαγαζιά κλειστά; Να παρατηρείς όμως τα
συναισθήματα σου αποστασιοποιημένα χωρίς καμιά εκλογή, λέει ο Κρισναμούρτι, χωρίς καμιά σύγκριση,
χωρίς καμιά επίκριση, απλώς και μόνον να παρατηρείς. Η διδασκαλία του ΖΕΝ επιμένει πως δεν
χρειάζεται να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε ή να σταματήσουμε με βία την
επικριτική λειτουργία του νου. Αυτό που απαιτείται στην εσωτερική εργασία είναι
η καλλιέργεια της επίγνωσης του τι συμβαίνει, η καλλιέργεια της παρατήρησης. Όλες οι αλλαγές ξεκινούν από τη νέα
κατάσταση που σιγά-σιγά αρχίζει να δυναμώνει μέσα μας, ενώ ταυτόχρονα
αδυνατίζει η δομή του εγωικού νου και της κυριαρχίας που ασκεί στην εσωτερική μας
πραγματικότητα.
Αν
προσπαθήσουμε να ασκηθούμε στην προσοχή, θα δούμε στην αρχή πως ο νους μας συνεχώς
κρίνει, επικρίνει ή επιδοκιμάζει: «Μ’ αρέσει», «δεν μ’ αρέσει», «είναι άσχημο»,
«είναι όμορφο», «αξίζει», «δεν αξίζει». Τέτοιου είδους δηλώσεις εμποδίζουν την
επίγνωση. Μόνο όταν υπάρχει παρατήρηση αυτού που συμβαίνει χωρίς επίκριση, τότε
μόνον βλέπουμε πραγματικά. Σ’ αυτή την κατάσταση δεν βλέπει ο νους μας, δεν
βλέπει η σκέψη, ούτε η διανόηση. Βλέπει
αυτός που κρύβεται πίσω από όλα αυτά. Αναδύεται στην επιφάνεια η πρωταρχική
αθωότητα μας και τότε χωρίς την ανάγκη κανενός δασκάλου ή βιβλίου ψυχολογίας, χωρίς
την βοήθεια κάποιας θρησκείας ή φιλοσοφίας, αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τη φύση
και τη δομή του δικού μας εαυτού. Όσο και αν νομίζουμε ότι αυτό είναι εύκολο,
αν το προσπαθήσουμε, θα δούμε ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, τουλάχιστον στην
αρχή της προσπάθειας. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ζούμε μέσα στη μηχανικότητα.
Τίποτα δεν έχουμε μάθει να κάνουμε συνειδητά. Απλώς νομίζουμε πως είμαστε
ξύπνιοι. «Ξεχνούν και δεν προσέχουν ότι
συμβαίνει γύρω τους, στον ξύπνιο του οι άνθρωποι, όπως στον ύπνο τους» λέει
ο Ηράκλειτος. Πώς να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας όταν εμείς απουσιάζουμε απ’
αυτόν; Η προσοχή μας πρέπει να είναι απόλυτη, όχι διανοητική ή συναισθηματική
αλλά η ολοκληρωτική προσοχή που δίνει κάποιος όταν βρίσκεται μπροστά σε έναν
αληθινό κίνδυνο ή αντιμέτωπος με μια μεγάλη κρίση. Μόνο σ’ αυτή την απόλυτη
προσοχή μπορεί να πραγματοποιηθεί η υπέρβαση της σκέψης, να εδραιωθεί η
επίγνωση και να ξεκινήσει η διαδικασία της αυτογνωσίας.
«Αν κοιτάξεις τον εαυτό σου χωρίς σκέψεις,
χωρίς κρίσεις και συγκρίσεις
χωρίς επιλογές και απορρίψεις
με “μάτια” καινούργια, διάφανα και αθώα
τότε θα ανακαλύψεις ότι δεν υπάρχει παρατηρητής και
παρατηρούμενο
αλλά αυτό που ΕΙΝΑΙ – αδιαίρετο και ΕΝΑ
χωρίς αρχή και τέλος»
Όσσο
«Να τα βλέπεις όλα με πρωτόγονη ματιά
να τα βλέπεις όλα σαν για πρώτη φορά
να τα βλέπεις όλα σαν για τελευταία φορά»
Νίκος Καζαντζάκης
«Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα, τα μάτια της ψυχής μου»
Διονύσιος Σολωμός
Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...
