Η αξία της εναρμόνισης με τη χαλαρότητα της ζωής

 

Ο κόσμος μας· τόσο όμορφος, τόσο τέλεια πλασμένος! Γιατί όμως τόσος πόνος γύρω μας; Η δυστυχία των ανθρώπων ολοένα μεγαλώνει. Η αθλιότητα των ανθρώπων έρχεται σε τραγική αντίθεση μ’ αυτή την ομορφιά του κόσμου. Η αντίθεση όμως δεν υπάρχει στον ίδιο τον εξωτερικό κόσμο· η αντίθεση υπάρχει μόνον μέσα  στο μυαλό του ανθρώπου. Γιατί λοιπόν το μυαλό μας δημιουργεί τόση δυστυχία;

Ευχαρίστηση ή Χαρά;

 

Πηγαίνοντας μια βόλτα με το ποδήλατο πριν λίγες μέρες, είδα στην άκρη του δρόμου μια μεγάλη ανθισμένη αμυγδαλιά και χάθηκα μέσα στην ομορφιά της. Xαρά ανεξήγητη αναδύθηκε από τα σπλάχνα μου και μ’ έκανε να αναρωτηθώ: “Ποια είναι η προέλευση αυτής της χαράς; Πως εμφανίστηκε έτσι ξαφνικά; Τι ρόλο έπαιξε η αμυγδαλιά;”

Κάθε λεπτό στη ζωή μας αναζητάμε μανιωδώς την ευχαρίστηση, ίσως για να την χρησιμοποιήσουμε ως πέπλο που θα καλύψει την δυστυχία μας, την μοναξιά μας, την ανάμνηση της προσωρινότητας της ύπαρξής μας. Σε αντίθεση με την αληθινή χαρά που είναι πάντα αυθόρμητη και όχι προϊόν σχεδιασμού, η ευχαρίστηση είναι πάντα αντικείμενο αναζήτησης.  Στην εμπειρία της χαράς δυσκολευόμαστε πολύ να βρούμε ένα κέντρο ύπαρξης, ένα «εγώ» που να βιώνει αυτή την εμπειρία. Αντίθετα όταν ο στόχος είναι η ευχαρίστηση, το «εγώ» είναι το κέντρο αυτού του στόχου.

Η χαρά δεν προκαλεί ποτέ ανία και δεν μπορούμε ποτέ να την χορτάσουμε. Αντίθετα η ευχαρίστηση ύστερα από κάποιο σημείο γίνεται ανιαρή κι έτσι πρέπει να αντικατασταθεί με νέα εμπειρία. Δυστυχώς όμως, όσο ο νους ψάχνει με αγωνία νέες ηδονές, νέες ικανοποιήσεις, χάνεται τελικά μέσα στις μνήμες του, με αποτέλεσμα να συντηρεί την ψευδαίσθηση της σταθερής ύπαρξης του «εγώ»

Αν η ανάμνηση μιας εμπειρίας χαράς μας οδηγήσει στην απόπειρα επανάληψής της, αυτό που θα συμβεί δε θα έχει την ένταση της παλιάς εμπειρίας. Την επόμενη μέρα περνώντας από τον ίδιο δρόμο ξανακοίταξα την ίδια αμυγδαλιά. Η χαρά όμως δεν ήταν εκεί. Γιατί άραγε; Οι απόπειρες που επιδιώκουν την επιβεβαίωση της παλιάς εμπειρίας με την επανάληψή της δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να εξευτελίζουν όλο και περισσότερο το αποτέλεσμα και να εξιδανικεύουν τη μνήμη, απομακρύνοντας μας συνεχώς από την πραγματικότητα του παρόντος. Στην ουσία, το κυνήγι αυτό της επανάληψης μιας θετικά ισχυρής εμπειρίας, μας στερεί τη δυνατότητα να έχουμε νέες θετικές εμπειρίες, κι αυτό γιατί καταναλώνουμε όλες μας τις ενέργειες για να επαναλάβουμε, με σκηνοθέτη τη μνήμη, κάτι που μας συγκλόνισε.

 

Το πρόβλημα βέβαια δεν λύνεται με την άρνηση της ευχαρίστησης και τον αποκλεισμό της από τη ζωή μας. Τι άλλο θα μπορούσε τότε να γίνει; Μπορούμε όλοι να γίνουμε ασκητές;

Αν παρατηρήσουμε προσεχτικά θα δούμε ότι η ευχαρίστηση, η ηδονή, δεν είναι τίποτε άλλο από μια αναζήτηση αναμνήσεων, μια ψυχολογική ψευδαίσθηση, που έχει ρίζες στο παρελθόν. Δεν υπάρχει τίποτα δημιουργικό ή νέο στην ηδονή και γι’ αυτό στο τέλος μας αιχμαλωτίζει και μας στερεί από κάθε ελευθερία. Αντίθετα η ελευθερία κερδίζεται με το να ζει κανείς στην κατάσταση της απαλότητας, εκεί όπου δεν υπάρχει συσσώρευση εμπειρικών αναμνήσεων οι οποίες απαιτούν επανάληψη. Ελευθερία υπάρχει σε μια εμπειρία χαράς, νέας κάθε φορά, χωρίς το άγχος της επανάληψης.

Μια χαρούμενη ζωή απαλλαγμένη από το άγχος της ηδονής, δε σημαίνει ότι θα είναι ασκητική και στερημένη, αντίθετα, θα είναι μια ζωή απελευθερωμένη από τον αισθησιασμό. Όταν είμαστε υγιείς και χαιρόμαστε ένα ωραίο φαγητό, έναν ωραίο περίπατο, ή τον έρωτα με τον σύντροφό μας, τίποτε από όλα αυτά δεν περιέχει αισθησιακή ηδονή. Ο έρωτας, ιδιαίτερα, γίνεται καταστροφικός αν τον χρησιμοποιούμε σαν μέσο ανακούφισης ή εκτόνωσης ενάντια στην ένταση και την ανία. Χρησιμοποιείται τότε η ηδύτητα της εμπειρίας, σωματική και νοητική, για να καλύψει την άθλια υποβόσκουσα πραγματικότητα μας και η ερωτική πράξη εξευτελίζεται. Αντίθετα, ο έρωτας σαν ολοκλήρωση μιας σχέσης αγάπης, αυθόρμητης, αληθινής και ισότιμης, είναι χαρά και ευλογία.

Η χαρά τελικά που γεννήθηκε από τη θέα της ανθισμένης αμυγδαλιάς στην άκρη του δρόμου, ήταν πάντα εκεί, καλά κρυμμένη κάτω από τα πυκνά σύννεφα του νου. Η ξαφνική θέα του δέντρου και η ομορφιά του πάγωσαν στιγμιαία  τις σκέψεις κι άφησαν ανοιχτό το πεδίο στην πρωταρχική αυτή ψυχική ιδιότητα να εκδηλωθεί. 

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...

Γιορτές χωρίς χαρά ...

Χώρα θλιμμένη. Χώρα πλούσια σε μιζέρια. Καταστήματα κλειστά, δρόμοι άδειοι, άνθρωποι κατηφείς, συνάδελφοι που δε μιλούν μεταξύ τους από φόβο, ζητιάνοι περιπλανόμενοι που πληθαίνουν συνεχώς. Γιορτές χωρίς χαρά δεν είναι γιορτές. Γιορτές χωρίς χαρά δεν υπάρχουν. Για την ακρίβεια χωρίς χαρά δεν υπάρχει τίποτε. Η χαρά λέγεται ότι κάνει καλό στην υγεία, ωφελεί την ψυχή. Η χαρά όμως είναι η ίδια η φύση της ψυχής. Η ψυχή είναι καθαρή χαρά. Ατέλειωτη, ανόθευτη, απεριόριστη, ανεμπόδιστη χαρά.

Η χαρά είναι ζωή σε έκφραση. Η ελεύθερη ροή της ζωτικής ενέργειας είναι αυτό που ονομάζουμε χαρά. Είναι αυτό που ο νους μας εμποδίζει να το βιώσουμε. Η ουσία της ζωής είναι η ενότητα. Αυτό είναι η ζωή: ενότητα σε έκφραση. Η αίσθηση της ενότητας είναι αυτό που ονομάζουμε αγάπη.

Όποτε η ελεύθερη και απεριόριστη έκφραση της ζωής και της αγάπης – δηλαδή η εμπειρία της ένωσης με τους πάντες και τα πάντα – απαγορεύεται ή περιορίζεται από οποιαδήποτε περίσταση ή συνθήκη, τότε η ψυχή μας, που είναι η ίδια η χαρά, δεν εκφράζεται πλήρως. Η χαρά που δεν εκφράζεται πλήρως μεταμορφώνεται σε λύπη.

Μα πως μπορεί η ψυχή να είναι λυπημένη αν η ουσία της είναι η χαρά; Λύπη και χαρά είναι δυο λέξεις που έχουμε χρησιμοποιήσει για να περιγράψουμε διαφορετικές εκφράσεις της ίδιας συμπαντικής δύναμης. Όπως ακριβώς το ζεστό και το κρύο είναι η ίδια ενέργεια σε διαφορετικούς βαθμούς. Οι αρχαίοι Έλληνες μάλιστα είχαν μια θαυμάσια λέξη για το φαινόμενο της ανάμειξης της χαράς με τη λύπη. Το ονόμαζαν χαρμολύπη.

Χαρά και λύπη είναι η ίδια ζωτική ενέργεια σε διαφορετικούς βαθμούς. Η ψυχή βέβαια είναι χαρά στον ύψιστο βαθμό. Χαρά που δεν μπορείς εξωτερικευτεί γιατί την εμποδίζει η ακατάσχετη σκέψη. Και πρέπει να βγούμε από αυτό τον φαύλο κύκλο της δυσάρεστης σκέψης που γεννάει δυσάρεστο συναίσθημα, το οποίο ξαναγεννάει κι άλλες αρνητικές σκέψεις και ούτω καθεξής, για να ξαναβιώσουμε την ψυχή μας. Πως θα γίνει αυτό; Σταματώντας να επαναλαμβάνουμε ενέργειες που δεν μας οδηγούν πουθενά και κάνοντας κάτι απλό που θα μας δώσει ευχαρίστηση. Γιατί αυτό το απλό είναι που θα μας επανασυνδέσει με την ψυχή μας. Αντί στην κρίση που βιώνουμε να καθόμαστε και να παρακολουθούμε δυσάρεστες ειδήσεις στην τηλεόραση ή να επαναλαμβάνουμε την ίδια συζήτηση αενάως για την τραγικότητα της κατάστασης με την ίδια μίζερη παρέα, ας βγούμε ένα περίπατο στη φύση ή μια βόλτα με το ποδήλατο ή να βάλουμε τη φόρμα μας και να κάνουμε τζόκινγκ. Μπορούμε να πάμε στον κινηματογράφο με ένα καλό φίλο, να διαβάσουμε ένα ενδιαφέρον βιβλίο, να κάνουμε ένα μικρό δώρο στον εαυτό μας ή στο σύντροφό μας, να ανοίξουμε ένα μπουκάλι κρασί με την παρέα μας και να μοιραστούμε τα συναισθήματά μας, με προθυμία να τους ακούσουμε και αποφασιστικότητα να τους μιλήσουμε αληθινά. Να κοινωνήσουμε την αλήθεια μας. Υπάρχουν τελικά χίλιοι τρόποι να ελευθερώσουμε τη χαρά στην καρδιά μας και στην καρδιά κάποιου άλλου. Ο άνθρωπος που αληθινά ακολουθεί τον εσωτερικό δρόμο γνωρίζει έτσι κι αλλιώς ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει άλλος εκτός από τον εαυτό. Γνωρίζει ότι το σήμα που εκπέμπει στο σύμπαν αυτό θα λάβει ως ανταπόδοση και φροντίζει όταν αυτό το σήμα δεν είναι σωστό να το αλλάξει. Γνωρίζει επίσης ότι εκεί που βρίσκει την αληθινή χαρά εκεί είναι και η ψυχή του. Και το μόνο που αληθινά φοβάται είναι να μη κάνει το λάθος και αποσυνδεθεί οριστικά από την ψυχή του.

Χαρούμενες γιορτές σε όλους τους συνοδοιπόρους εύχομαι από ψυχής

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...

Σταματήστε να προσπαθείτε για αγάπη και ασφάλεια

Προσπαθεί ο άνθρωπος να γίνει ένα με τους άλλους ανθρώπους κι αποτυγχάνει διαρκώς. Ας πάρουμε την αγάπη: οι άνθρωποι θέλουμε να αγαπηθούμε. Θέλουμε όμως να αγαπηθούμε από συγκεκριμένους ανθρώπους, και με συγκεκριμένο τρόπο.

Ένα λουλούδι ανθίζει δίχως να ενδιαφέρεται αν είμαστε εκεί για να το κοιτάξουμε, η δική μας όμως δίψα για αγάπη δεν λειτουργεί έτσι. Αυτή όμως η ανάγκη μας για αγάπη είναι ο καθοριστικός παράγοντας που τελικά εμποδίζει την αγάπη να έρθει στη ζωή μας: όταν είμαστε τόσο απασχολημένοι με την ανάγκη μας να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, η αγάπη δεν χωρά. Η ανάγκη έχει πάρει τη θέση της.

Δεν μπορούμε να γίνουμε ένα με έναν άνθρωπο, τον οποίο έχουμε στο μυαλό μας πλημμυρήσει με τους φόβους, τις ελπίδες, τις προσδοκίες μας.

Το ίδιο συμβαίνει και με την άλλη μας μεγάλη ανάγκη, την ανάγκη για ασφάλεια. Ο νους μας απαιτεί ασφάλεια για να μπορέσει να δουλέψει. Την αναζητά στα χρήματα, σε μια ιδέα ή στους άλλους ανθρώπους. Αν δεν έχει αυτά τα πράγματα, η αντίδραση του είναι ο φόβος. Μια και τα πράγματα στα οποία βασιζόμαστε μας απογοητεύουν, ο φόβος γίνεται μόνιμος σύντροφός μας.

Πολύ συχνά, προκειμένου να βρούμε ασφάλεια και αγάπη, στρεφόμαστε στην πνευματική αναζήτηση ή στη θρησκεία. Τόσο η λέξη θρησκεία όσο και η λέξη γιόγκα σημαίνουν ενώνω, συνδέω. Αυτό που επιχειρούν είναι να συνδέσουν το λογικό με το πνευματικό (την αγάπη, την συμπόνια) και το σωματικό.

Αυτή η αντιμετώπιση, όμως υπονοεί πρώτα απ’ όλα πως αυτά τα τρία είναι ξεχωριστά και πως πρέπει να ασκήσουμε κάποιου είδους έλεγχο για να τα φέρουμε μαζί. Και η διάσπαση συνεχίζεται: υπάρχουμε εμείς που ελέγχουμε κι αυτό που πρέπει να ελέγξουμε.

Αν, όμως, η απάντηση δεν βρίσκεται εκεί, τότε που βρίσκεται; Ας σταθούμε ξανά στην άκρη του φουσκωμένου ποταμού.

Η λύση είναι να σταματήσουμε να προσπαθούμε. Όσο αγωνιζόμαστε να μην είμαστε μόνοι ή όσο προσπαθούμε να αγαπηθούμε, τόσο απομακρύνεται από μας η πιθανότητα της ευτυχίας: όσο προσπαθούμε δεν μπορούμε απλά να είμαστε – η μόνη κατάσταση στην οποία η αγάπη είναι δυνατή.

Ταυτόχρονα, όσο αγωνιζόμαστε να βρούμε ασφάλεια, τόσο βάζουμε στη ζωή μας τη σύγχυση, και η σύγχυση προκαλεί το φόβο που καταστρέφει τη δυνατότητά μας να νιώσουμε ασφαλείς.

Αντίστοιχα με την ευχαρίστηση: όταν παρεμβαίνει η σκέψη, η ευχαρίστηση παύει να είναι αγνή, γιατί αμέσως επιθυμούμε να την επαναλάβουμε.

Ο άνθρωπος για να γίνει ευτυχισμένος πρέπει να αφεθεί σε αυτά τα τρία συναισθήματα – την αγάπη, την ασφάλεια και την ευχαρίστηση – χωρίς να προσπαθεί να τα προσελκύσει και χωρίς να φοβάται ποτέ ότι θα τα χάσει.

Τζίντου Κρισναμούρτι

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...