Ενοχή και Αγωνία

“Δεν είναι η βίωση του σήμερα που οδηγεί τους ανθρώπους στην τρέλα. Είναι οι τύψεις για κάτι που έγινε χθες κι ο τρόμος για το τι θα αποκαλύψει το αύριο”

Ρόμπερτ Μπαρντέτ – Χρυσή μέρα

Για το «εγώ», η παρούσα στιγμή καλά – καλά δεν υπάρχει. Μόνο το παρελθόν και το μέλλον θεωρούνται σημαντικά. Αυτή η πλήρης αντιστροφή της αλήθειας ευθύνεται για το γεγονός ότι ο νους είναι τόσο δυσλειτουργικός όταν βρίσκεται στη θέση λειτουργίας «εγώ». Ασχολείται πάντα με το να διατηρεί ζωντανό το παρελθόν επειδή, χωρίς αυτό – ποιος είσαι ; Προβάλλει συνεχώς τον εαυτό του στο μέλλον για να διασφαλίσει την συνέχεια της επιβίωσης του και για να επιδιώξει να βρει εκεί κάποιο είδος ανακούφισης ή ικανοποίησης. Λέει : “Κάποια μέρα, όταν συμβεί αυτό, εκείνο ή το άλλο, θα είμαι καλά, ευτυχισμένος, ήρεμος”.

Σε ολόκληρη τη ζωή τα δυο πιο μάταια συναισθήματα είναι η ενοχή για κάτι που έγινε και η αγωνία για κάτι που μπορεί να συμβεί. Αγωνία και Ενοχή, Ενοχή και Αγωνία. Παρατηρώντας αυτά τα συναισθήματα, θα διαπιστώσουμε πόσο συνδέονται μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα μπορούν να εξεταστούν ως τα δύο αντίθετα άκρα της ίδιας περιοχής.

Έτσι λοιπόν, ενοχή σημαίνει να ξοδεύουμε τις τωρινές μας στιγμές ακινητοποιούμενοι, εξαιτίας μιας συμπεριφοράς στο παρελθόν, ενώ αγωνία είναι το επινόημα που μας κρατάει ακινητοποιούμενους στο τώρα για κάτι που θα συμβεί στο μέλλον, συχνά για κάτι που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Παρ’ όλο που η μια αντίδραση ανήκει στο μέλλον και η άλλη στο παρελθόν, και οι δυο εξυπηρετούν τον ίδιο ακριβώς σκοπό, να μας κρατούν αναστατωμένους ή ακινητοποιημένους στην τωρινή στιγμή.

Παραδείγματα ενοχής και αγωνίας βλέπετε παντού, σχεδόν στον καθένα που συναντάτε. Ο κόσμος κατοικείται από άτομα που είτε νιώθουν απαίσια για κάτι που δεν έπρεπε να κάνουν, είτε τρομάζουν για κάτι που θα μπορούσε να συμβεί. Αν έχουμε τέτοιες περιοχές αγωνίας και ενοχής θα πρέπει να τις εκμηδενίσουμε, να τις απολυμάνουμε και να τις αποστειρώσουμε μια για πάντα. Να ξεκαθαρίσουμε μια για πάντα όλες αυτές τις μικρές εστίες αγωνίας και ενοχής που μολύνουν τόσους πολλούς τομείς της ζωής μας.

Η ενοχή κι η αγωνία είναι οι πιο κοινές μορφές άγχους στον πολιτισμό μας. Με την ενοχή επικεντρωνόμαστε σε ένα περασμένο γεγονός, νιώθουμε αποκαρδιωμένοι, ή θυμώνουμε για κάτι που κάναμε ή είπαμε και ξοδεύουμε τις τωρινές μας στιγμές ασχολούμενοι με τις συμπεριφορές του παρελθόντος. Με την αγωνία ξοδεύουμε το πολύτιμο παρόν βασανιζόμενοι για ένα μελλοντικό γεγονός. Είτε κοιτάζουμε πίσω είτε μπροστά, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Σπαταλάμε και καταστρέφουμε την τωρινή στιγμή. Η χρυσή μέρα του Ρόμπερτ Μπαρντέτ είναι πραγματικά το σήμερα κι ο συγγραφέας συνοψίζει εκεί την τρέλα της ενοχής και της αγωνίας με αυτά τα λόγια:

“Υπάρχουν δύο μέρες της εβδομάδας που γι’ αυτές και γύρω από αυτές δεν αγωνιώ ποτέ. Δύο ξέγνοιαστες μέρες απόλυτα απαλλαγμένες από φόβο και ανησυχία. Η μία είναι το χθες … κι η άλλη, που γι’ αυτή δεν ανησυχώ, είναι το αύριο”

Οι υγιείς, ολοκληρωμένοι άνθρωποι είναι απαλλαγμένοι από την ενοχή και τη συνακόλουθη αγωνία, που έχουν ως συνέπεια να σπαταλάμε τις τωρινές μας στιγμές, ακινητοποιούμενοι σε γεγονότα του παρελθόντος. Βέβαια παραδέχονται τα λάθη τους και προσπαθούν να μην επαναλάβουν μια συμπεριφορά που είναι με οποιονδήποτε τρόπο αντιπαραγωγική. Αλλά δε σπαταλούν το χρόνο τους ευχόμενοι να μην είχαν κάνει κάτι, ούτε εξοργίζονται επειδή δεν τους αρέσει κάτι που έκαναν σε μια προηγούμενη στιγμή της ζωής τους.

Η πλήρης απελευθέρωση από την ενοχή είναι το σήμα κατατεθέν των υγιών ανθρώπων. Καμιά θρηνολογία για το παρελθόν και καμιά προσπάθεια να ενοχοποιήσουν τους άλλους, κάνοντας τους ανόητες παρατηρήσεις όπως, «γιατί δεν το έκανες αλλιώς ;», «δεν ντρέπεσαι λιγάκι ;». Δέχονται τη ζωή τους όπως είναι και αναγνωρίζουν πως κανένα άσχημο συναίσθημα δεν πρόκειται να αλλάξει το παρελθόν.

Οι ίδιοι έχουν απελευθερωθεί από την ενοχή χωρίς καμιά προσπάθεια, κι επειδή είναι φυσικό γι’ αυτούς, δεν «βοηθούν» τους άλλους να νιώσουν ενοχή. Καταλαβαίνουν πως ένα άσχημο συναίσθημα της στιγμής δεν ενισχύει παρά μόνο την ταπεινή εικόνα για τον εαυτό σου και πως το να μαθαίνει από το παρελθόν είναι πολύ ανώτερο από το να νιώθεις τύψεις γι’ αυτό. Δεν θα δείτε ποτέ να χρησιμοποιούν άλλους λέγοντας τους πόσο κακοί υπήρξαν, ούτε κι εσείς θα μπορέσετε ποτέ να τους χρησιμοποιήσετε σε μια παρόμοια συμπεριφορά. Δεν θα θυμώσουν μαζί σας, απλούστατα θα σας αγνοήσουν. Αντί να εκνευριστούν μαζί σας, θα φύγουν ή θα αλλάξουν θέμα. Η τακτική αυτή, που λειτουργεί τόσο εύκολα με τους περισσότερους ανθρώπους, αποτυγχάνει με αυτά τα υγιή άτομα. Αντί να προκαλέσουν στον εαυτό τους και στους άλλους ενοχή, προσπερνούν αυτή την κατάσταση, όταν προκύψει, χωρίς να δημιουργούν ζήτημα.

Παρομοίως, οι άνθρωποι αυτοί δεν αγωνιούν. Δεν κάνουν προγράμματα, αλλά ούτε αναβάλλουν για το μέλλον. Αρνούνται να νιώσουν αγωνία και μένουν ανεπηρέαστοι από το άγχος που τη συνοδεύει. Δεν ξέρουν τι θα πει ανησυχία. Δεν είναι μέρος της συγκρότησης τους. Ωστόσο δεν είναι απαραίτητα ήρεμοι όλες τις στιγμές, είναι όμως απρόθυμοι να καταστρέψουν τις τωρινές στιγμές τους, αγωνιώντας για μελλοντικά πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν. Είναι απόλυτα προσανατολισμένοι στην τωρινή στιγμή κι ένας εσωτερικός δείκτης φαίνεται να τους θυμίζει πως η αγωνία τους πρέπει να είναι για την τωρινή στιγμή, μια που η ανησυχία από μόνη της πρέπει να είναι ένας πολύ ανόητος τρόπος ζωής.

Οι άνθρωποι αυτοί ζουν τώρα, όχι στο παρελθόν ή στο μέλλον. Δεν απειλούνται από το άγνωστο κι αναζητούν εμπειρίες νέες κι ασυνήθιστες. Γεύονται το τώρα, την κάθε στιγμή, ξέροντας πολύ καλά πως πραγματικά μόνο αυτό υπάρχει. Δεν κάνουν σχέδια για ένα μελλοντικό γεγονός κι ούτε περνούν το χρόνο τους αδρανείς αναμένοντας το. Οι στιγμές που παρεμβάλλονται στα γεγονότα έχουν γι’ αυτούς τόση ζωή όση και τα ίδια τα γεγονότα.

Η ικανότητά τους να αντλούν κάθε δυνατή απόλαυση από την καθημερινή ζωή είναι αξιοθαύμαστη. Απολαμβάνουν ευτυχισμένοι το τώρα κι όταν ένα μελλοντικό τώρα έρχεται, το απολαμβάνουν εξίσου. Πάντα χαίρονται γιατί απλούστατα αντιλαμβάνονται πόσο ανόητο είναι να περιμένεις κάτι για να χαρείς. Είναι ένας φυσικός τρόπος ζωής, που μοιάζει πολύ με τον τρόπο ζωής των παιδιών και των ζώων. Σπεύδουν να αδράξουν την απόλαυση της τωρινής στιγμής, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι σπαταλούν τη ζωή τους περιμένοντας ανταλλάγματα που ποτέ δεν είναι ικανοί να πάρουν.

Η συνεχής παρατήρηση του εαυτού μας, των σκέψεων και των συναισθημάτων μας, είναι ο μόνος τρόπος, κατά την γνώμη μου, για να αντιληφθούμε που βρισκόμαστε τώρα.

Κάθε συναίσθημα ενοχής, μου δείχνει ότι έχω φύγει από το παρόν και βρίσκομαι στο παρελθόν, ενώ με κάθε συναίσθημα αγωνίας διαπιστώνω ότι βρίσκομαι στο μέλλον.

Ακυρώνοντας την σκέψη που δημιούργησε το συγκεκριμένο συναίσθημα, διότι από την σκέψη όλα ξεκινάνε, το συναίσθημα “σβήνει” και επανέρχομαι στο παρόν.

“Μόλις τιμήσεις την παρούσα στιγμή, η δυστυχία και ο αγώνας διαλύονται και η ζωή αρχίζει να ρέει με χαρά και ηρεμία. Όταν ενεργείς μέσα από την επίγνωση της παρούσας στιγμής, ό,τι κι αν κάνεις, διαποτίζεται από μια αίσθηση ποιότητας, ενδιαφέροντος και αγάπης – ακόμα και η πιο απλή πράξη.

Echart Tolle - Η δύναμη του τώρα