Εγώ και οι Άλλοι, Εμείς. Εγώ και Εμείς, εγώ

Σ᾿ αὐτὸ τὸν κόσμο, ποὺ ὁλοένα στενεύει, ὁ καθένας μας χρειάζεται ὅλους τοὺς ἄλλους. Πρέπει ν᾿ ἀναζητήσουμε τὸν ἄνθρωπο, ὅπου καὶ νὰ βρίσκεται.

Ὅταν στὸ δρόμο τῆς Θήβας, ὁ Οἰδίπους συνάντησε τὴ Σφίγγα, κι αὐτὴ τοῦ ἔθεσε τὸ αἴνιγμά της, ἡ ἀπόκρισή του ἦταν: ὁ ἄνθρωπος. Τούτη ἡ ἁπλὴ λέξη χάλασε τὸ τέρας. Ἔχουμε πολλὰ τέρατα νὰ καταστρέψουμε. Ἂς συλλογιστοῦμε τὴν ἀπόκριση τοῦ Οἰδίποδα.

Γ. Σεφέρης, Στοκχόλμη, 10 Δεκεμβρίου 1963

Ο ποιητής μας προτρέπει με τη διαχρονική παραίνεση να αναζητήσουμε τον Άνθρωπο και μέσα μας και εκτός μας. Οι άνθρωποι είναι παντού γύρω μας, αρκεί να τους αναζητήσουμε, να απλώσουμε το χέρι μας και αυτοί θα είναι δίπλα μας, συνοδοιπόροι. Τα τέρατα που πρέπει να καταστρέψουμε κατοικούν μέσα μας, είναι όλα αυτά που μας κρατάνε απομονωμένους αλλά και εσωτερικά πολωμένους. Είθε καθώς μαθαίνουμε να γίνουμε αυτό που είμαστε, όπως αγγέλλεται ο Πίνδαρος. Πριν την ανθρωποκεντρική μας εξέλιξη, θα πρέπει να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας. Ευχής έργο θα ήταν σ' αυτήν τη προσπάθεια η εύρεση ομοιοαρωγών.

Σκοπός του ανθρώπου που αναζητά την αυτοπραγμάτωση, είναι η ελευθερία, η λύτρωση από τα δεσμά που τον κρατάνε σκλάβο και υπνωτισμένο καθιστώντας τον ανίκανο να δει και να βιώσει τον πραγματικό του εαυτό, αυτό που Είναι. Το απαραίτητο για την αρχή της διαδρομής της αποδέσμευσης είναι να γίνει γνώστης της κατάστασής του. Να αυξήσει την συνειδητότητα του. Ένας κρατούμενος έγκλειστος σε σωφρονιστικό κατάστημα θα πρέπει να αντιληφθεί πως είναι φυλακισμένος και έπειτα να αποφασίσει την απόδραση του. Να αγγίξει το Γνώθι σ' αυτόν κατά την ρήση του Χίλωνα του Σπαρτιάτη.

Το εργαλείο που θα χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος για να γνωρίσει τον εαυτό του δεν είναι άλλο από την παρατήρηση του εαυτού μας. Έτσι θα αντιληφθούμε αυτό που γράφει ο Πλάτων στον Κρίτων ότι ο άνθρωπος δεν πράττει αλλά τα πράγματα συμβαίνουν. Homo Mechanicus όπως λέει ο Όσσο. Γιατί όσο ο άνθρωπος δεν γνωρίζει τον εαυτό του τόσο οι πράξεις του θα είναι μηχανικές. Όταν ο άνθρωπος θα καταφέρει να γνωρίσει τον εαυτό του, όταν βρει το κέντρο του, τότε θα βιώσει την αναίτια χαρά και ευδαιμονία, παρατηρώντας ό,τι τον περιβάλει με παρθένα θωριά. Παρατηρώντας τον εαυτό μας, παρατηρώντας τον άκριτα ώσπου να απομείνει μόνο η παρατήρηση, ούτε καν ο παρατηρητής. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να λειτουργήσει εντός μίας ομάδας και μάλιστα το αποτέλεσμα να είναι πολλαπλάσιο της ατομικής εργασίας.

Πριν μπούμε στην διαδικασία της προσωπικής εργασίας πρέπει να αντιληφθούμε, όπως είπαμε, ότι είμαστε εσώκλειστοι σε μία φυλακή, πριν αποφασίσουμε να δραπετεύσουμε από αυτήν. Αυτή η φυλακή είναι ο ύπνος στον οποίο ζούμε. Βέβαια δεν εννοούμε τον φυσικό ύπνο που μας ξεκουράζει τα βράδια. Μιλάμε για μια κατάσταση ύπνωσης. Το ξύπνημα από την ύπνωση σημαίνει ότι αντιλαμβάνομαι την μηδαμινότητα μου, την μηδαμινότητα που υπάρχει λόγω της μηχανικότητας μου. Ξύπνημα σημαίνει την αντίληψη του ότι είμαι προσκολλημένος στην ύλη, ότι ταυτίζομαι και προβάλλομαι μέσω αυτής. Η ανακάλυψη ότι τίποτα από αυτά που έχω και κατέχω δεν είναι δικά μου, αλλά είναι είτε πρόσκαιρα είτε επίκτητα. Τα ξυπνήματα αυτά που στην αρχή είναι μικρά και προέρχονται συνήθως από κάποιο τράνταγμα, με την εργασία μας προσπαθούμε να τα κρατήσουμε παραπάνω. Εδώ είναι που αρχίζουν οι δυσκολίες. Η πολλαπλότητα των Εγώ μας αναλαμβάνει δράση, σαν ζωντανός οργανισμός που διαβλέπει την απειλή του. Δημιουργούνται άλλοθι για την συνέχεια της ύπνωσης. Σαν παράδειγμα μπορούμε να δούμε τον πραγματικό ύπνο. Αποφασίζουμε από βραδύς πως το πρωί θα ξυπνήσουμε νωρίς να διαλογιστούμε, την απόφαση αυτή την παίρνει το Εγώ που διαφεντεύει εκείνη την στιγμή. Το πρωί χτυπώντας το ξυπνητήρι, διαφεντεύει ένα άλλο Εγώ που σου λέει, άφησέ το για αργότερα δίνοντας μια πολύ πειστική δικαιολογία, και έτσι συνεχίζεις τον ύπνο σου. Μια πρώτη λύση είναι η χρήση κι άλλων ξυπνητηριών. Αλλά ο άνθρωπος συνηθίζει με τον καιρό τα ξυπνητήρια, τα αγνοεί και συνεχίζει τον λήθαργο. Αν όμως κάποιοι άνθρωποι αποφασίσουν να δουλέψουν ομαδικά ενάντια σ΄αυτήν την κατάσταση της ύπνωσης θα λειτουργούν ως ξυπνητήρια ο ένας του άλλου. Έτσι ο ένας θα ξυπνά τον άλλον και μάλιστα με διαφορετικού είδους ξυπνητήρι κάθε φορά. Η μετακύλιση στην κατάσταση του ύπνου πλέον είναι δυσκολότερη, αλλά όχι απίθανη. Ακόμα και όλα τα μέλη της ομάδας να αποκοιμηθούν ένας μπορεί σαν ξυπνητήρι να τους αφυπνίσει. Στο σημείο αυτό δεν θα ήταν περιττό να θυμηθούμε τον ευαγγελιστή Λουκά να περιγράφει την Προσευχή του Ιησού στο όρος τω ελαιών, όπου άφησε τους μαθητές του να τον περιμένουν όσο αυτός προσευχόταν και με το πέρας της προσευχής τους βρήκε να κοιμούνται. Ο ύπνος εδώ δεν αναφέρεται φυσικά στον βιολογικό ύπνο, γιαυτό και ο Ιησούς τους ξυπνά με την εντολή «Τι κοιμάστε; Σηκωθείτε και προσεύχεστε, για να μην εισέλθετε σε πειρασμό».

Τα αποτελέσματα της παρατήρησης του εαυτού μας δεν είναι άλλα από τα ελαττώματά μας, αυτά δηλαδή που ελαττώνουν τις δονήσεις μας. Πάνω σε αυτές τις παρατηρήσεις καλούμαστε να εργαστούμε και ως γλύπτες να τις δώσουμε νέα μορφή, σαν κομμάτι μαρμάρου που πετάμε τα περιττά για να απομείνει το έργο τέχνης, δηλαδή η αρχέγονη ουσία μας.

Η όλη προσπάθεια που καταβάλλουμε, εντέλει, είναι να καταφέρουμε να αφυπνιστούμε από τον λήθαργο στον οποίο έχουμε περιέλθει. Τι θα έχουμε κερδίσει με την αφύπνιση; Μα να δούμε τα πράγματα ως έχουν. Να καταφέρουμε να δούμε το πραγματικό μας Είναι. Και αυτό θα το καταφέρουμε ανακαλύπτοντας και απορρίπτοντας όλα αυτά τα επίκτητα μορφώματα μας που τα λέμε χαρακτήρα του ατόμου. Με την σμίλευση των ελαττωμάτων μας αποκτούμε το δικαίωμα, αν θέλετε να το πούμε έτσι, του θανάτου. Όχι του βιολογικού θανάτου, αλλά του θανάτου με την έννοια της απεμπόλησης όλων αυτών που μας κρατούν δέσμιους, της πολλαπλότητας των Εγώ. Του θανάτου δηλαδή ενός ανθρώπου φτιαχτού, κατασκευασμένου από τις περιστάσεις. Για να γεννηθούμε πρέπει να πεθάνουμε πρώτα. Η γέννηση σηματοδοτεί την δημιουργία ενός ανθρώπου που έχει ανακαλύψει το κέντρο του, την ουσία του, το Είναι του και αρχίζει να αποκτά ένα αδιαίρετο Εγώ. Αντιλαμβανόμαστε πλέον τον ρόλο της αδιάκοπης εργασίας για αφύπνιση και εντός της ομάδας. Γέννηση – Αφύπνιση – Θάνατος – Αναγέννηση. Αυτή είναι η γραμμή που μας καλεί να την βαδίσουμε. 

Κάθε σπόρος τείνει να φέρει στο φως τον αντίστοιχο καρπό. Κάθε πράξη γεννάει τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Γι΄ αυτό οι επιλογές μας πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο συνειδητές και να εκπορεύονται από τον Ανώτερο Εαυτό μας. Όταν οι προθέσεις της ομάδας είναι αγνές και τα μέλη της αναζητούν το κοινό καλό ώστε να το προσφέρουν, να το ακτινοβολήσουν γύρω τους, τότε ο νόμος της ανταπόδοσης σίγουρα θα το επιστρέψει στην ομάδα. Ό,τι δώσεις αυτό θα λάβεις όπως αναφέρει και ο ορφικός ύμνος του Άρεως. Ο πόλεμος θα φέρει αίμα και θάνατο, η έλλειψη του πολέμου θα φέρει κάρπισμα των αγρών δίνοντας χώρο στην Δήμητρα.

Επιλέξαμε συνειδητά το χρέος που περιγράφει ο Καζαντζάκης ως ανήφορο; Ο ανήφορος της αυτοανακάλυψης είναι σκόλιος, μακρύς και φαίνεται βουνό. Ένα βουνό που η κορυφή του όσο ανεβαίνουμε, τόσο αυτή θα ξεμακραίνει μέσα στα σύννεφα του Εγώ. Οι πρόποδες όμως θα είναι εκεί κάτω σε κάθε μας ολίσθημα, γιατί ο αγώνας είναι διαρκής και χωρίς αναπαμό. Αρκεί να θυμόμαστε, πως αν κόψουμε την κορυφή και την φέρουμε στον εύκρατο κάμπο όπου ζούμε για να την πατήσουμε, αυτή δεν θα είναι η κορυφή. Οι κορυφές χαρακτηρίζονται από το ύψος τους και όχι από το υλικό τους. Και δεν θα ξαφνιαστούμε αν στην κορφή βρούμε τα ίδια λιανολίθαρα του κάμπου.