Αναζητώντας το Φως - Ο εσωτερικός δρόμος

Ο τελευταίος δρόμος στην αναζήτηση του φωτός είναι η κάθοδος στην εσωτερική μας κρύπτη. Είναι ο εσωτερικός δρόμος προς την αληθινή γνώση, προς το Φως. Είναι ο ανθρωπισμός. Αφού δεν μπορούμε να αγγίξουμε τους γαλαξίες, ας κάνουμε τομή στον εαυτό μας. Ας δούμε το Σύμπαν μέσα στον ίδιο τον εαυτό μας. Ανεβάζοντας την συνείδηση του εαυτού μας προσεγγίζουμε προς το Φως, ταυτιζόμενοι με την κοσμική συνείδηση του Θεού της καρδιάς μας. Η σοφία και η γνώση είναι μέσα μας, εγχαραγμένες στα κύτταρά μας από τον ίδιο τον Θεό. Ο δρόμος αυτός μας ξεστρατίζει από τον δρόμο της λογικής και μας οδηγεί στο σωτήριο δρόμο της πίστης. Και η πίστη είναι η μεταφυσική αναγωγή της ψυχής του ανθρώπου στο άγνωστο. Και ο άνθρωπος, αφού πρώτα πίστεψε στην πίστη, πέρασε μετά στην Πίστη προς τον Θεό. Και η Πίστη σώζει. Γιατί η πίστη πλησιάζει το Θείο πρόσωπο με πρόσωπο, ενώ η γνώση ψηλαφίζει μόνο τούτο, στην τραγική του απουσία.

Είναι ο δρόμος του «ένδον συνάπτειν» του «γνώθι σ’ αυτόν», ο δρόμος της αναζήτησης του εσωτερικού Διδασκάλου. Ο δρόμος της αναζήτησης του εν ημίν Θεού. «Ιδού γαρ η Βασιλεία του Θεού εντός υμών εστίν». Η φανέρωση του Θεού είναι μια εσωτερική υπόθεση. Μια εσωτερική εμπειρία. Με την πίστη, την αγάπη, την άσκηση, την αγαθοεργία, την εξομολόγηση, τον καθαρμό, την νηστεία. Με την θυσία και την υπέρβαση, μπορεί να φτάσει κανείς κοντά στο Θεό. Το Υπέρτατο Φως που δεν είναι απλή γνώση. Αλλά μια Γνώση με την ευρύτερη σημασία της λέξεως. Η απλή γνώση δεν οδηγεί στο Θεό. Γιατί η απλή γνώση σημαίνει κατάκτηση του αντικειμένου από εμάς το ανθρώπινο υποκείμενο. Όμως ο Θεός δεν είναι δυνατόν να καταστεί αντικείμενο του ασήμαντου εαυτού μας. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να συλλάβει εποπτικά τον Θεό. Η πίστη δεν στηρίζεται στη λογική. Η πίστη δεν έχει ανάγκη ούτε από λογικές αποδείξεις, ούτε από θαύματα. Αν ο Ιησούς έκανε θαύματα τα έκανε από αγάπη, όχι για να πείσει. Η πίστη είναι η όραση της ψυχής. Γεννιέται από την εμπειρία του εγκόσμιου πόνου και το αδιέξοδο του Λογικού.



Τον Θεό μπορούμε μονάχα να τον πλησιάσουμε και διατρέχοντας ανοδικά τους διάφορους βαθμούς της εκπορευτικής διαδικασίας να ενωθούμε μυστικά, εσωτερικά με Αυτόν. Να διαλυθούμε μέσα σ’ Αυτόν, συνειδητοποιώντας την ενότητα μας με το Απόλυτο. Δεν θα δούμε τον Θεό φανερωμένο. Η Θεοφάνεια είναι αδύνατη για τον άνθρωπο. Θα νιώσουμε τον Θεό μέσα μας, μυστικά, υπερβαίνοντας τον εαυτό μας, θυσιάζοντας τον εαυτό μας, μέσα από τον πόνο και την αγάπη, ανεβαίνοντας τον προσωπικό μας Γολγοθά.

Αλλά ακόμη και η καταφατική Θεολογία, που δίνει ιδιότητες και ονόματα στο Θεό : «Άπειρος», «Πάνσοφος», «Πανάγαθος», «πανταχού παρών», «αιώνιος» κλπ, αμφισβητείται από την Αποφατική Θεολογία, στην οποία μας εισάγει ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, στο πόνημά του «Μυστική Θεολογία». Ο Θεός, λέει ο Διονύσιος, δεν φανερώνεται ανοιχτά, ούτε ορίζεται. Ο Θεός δεν έχει θετικά γνωρίσματα. Ο Θεός είναι Αγνωσία. Είναι ανεξιχνίαστος, ανερμήνευτος, ανεξερεύνητος γιατί ο Θεός κατοικεί εκεί, όπου δε φτάνει η γνώση μας και η νόηση μας. Η πνευματική μας ανάβαση μας αποκαλύπτει όλο και πιο φανερά την απόλυτη αγνωσία της θείας φύσεως. Ο Θεός παραμένει από την φύση του άγνωστος. Το βάθος των πραγμάτων, μας είναι άγνωστο. Η έννοια της Αγίας Τριάδος αυτό νοεί. Ότι ο Θεός δεν είναι ούτε Ένα, ούτε πολλαπλότητα, αλλά ότι υπερβαίνει αυτή την αντινομία, όντας άγνωστος ως προς την Ουσία του.

Η γνώση δεν καταλήγει στον Θεό, αλλά μόνο στην έκσταση, στη μυστική ένωση, την θέωση, δηλαδή την πνευματική εξύψωση σε πραγματικότητες που υπερβαίνουν την νόηση. Οι αντινομίες είναι η Αλήθεια. Λέγει ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης : «Λέμε λοιπόν ότι η των πάντων Αιτία, που όλα τα υπερβαίνει, ούτε ουσία είναι, ούτε χωρίς ζωή, ούτε χωρίς λόγο, ούτε χωρίς νου, ούτε σώμα είναι, ούτε έχει σχήμα, ή μορφή ή ποιότητα ή ποσότητα ή όγκο, ούτε βρίσκεται σε ορισμένο τόπο, ούτε βλέπεται, ούτε έρχεται σε επαφή, ούτε αισθάνεται , ούτε γίνεται αισθητή, ούτε συγχύζεται, ούτε ταράζεται, ούτε ενοχλείται από υλικά πάθη, ούτε από αδυναμία υπόκειται σε πάθη των αισθήσεων, ούτε έχει ανάγκη από φως, ούτε παθαίνει αλλοίωση ή φθορά, ή μερισμό, ή στέρηση, ή ροή, ούτε τίποτε άλλο απ’ όσα παθαίνουν τα αισθητά, ούτε είναι τίποτε από αυτά. …»

«Και ανερχόμενοι λέμε ότι οι εκ των πάντων Αιτία ούτε ψυχή είναι, ούτε νους, ούτε έχει φαντασία ή γνώμη ή λόγο ή νόηση, ούτε είναι λόγος, ούτε είναι νόηση, ούτε λέγεται, ούτε νοείται, ούτε είναι αριθμός ή τάξη ή μέγεθος ή σμικρότητα ή ισότητα ή ανισότητα ή ομοιότητα ή ανομοιότητα, ούτε στέκεται, ούτε κινείται, ούτε ησυχάζει, ούτε έχει δύναμη, ούτε είναι δύναμη, ούτε είναι φως, ούτε ζει, ούτε είναι ζωή, ούτε είναι ουσία, ούτε είναι αιώνας, ούτε είναι χρόνος, ούτε νοητικά μπορεί να έχει κανείς επαφή μαζί της, ούτε είναι επιστήμη, ούτε είναι αλήθεια, ούτε είναι βασιλεία, ούτε είναι σοφία, ούτε είναι ένα ή ενότητα ή θεότητα ή αγαθότητα, ούτε είναι πνεύμα, όπως εμείς ξέρουμε, ούτε υιότητα, ούτε πατρότητα, ούτε τίποτα άλλο από όσα αφορούν εμάς ή κάποιο άλλο από τα γνωστά όντα, ούτε ανήκει στα μη όντα αλλά ούτε και στα όντα και ούτε τα όντα γνωρίζουν τι είναι αυτή, ούτε αυτή γνωρίζει με τη γνώση τι είναι τα όντα, ούτε υπάρχει λόγος γι’ αυτήν, ούτε όνομα, ούτε γνώση, ούτε είναι σκοτάδι, ούτε είναι φως, ούτε πλάνη, ούτε αλήθεια, ούτε μπορεί καθόλου να οριστεί με την κατάφαση ή την αφαίρεση, αλλά και όταν τα προερχόμενα από αυτήν προσθέτουμε ή αφαιρούμε, σ’ αυτήν ούτε προσθέτουμε ούτε αφαιρούμε τίποτε.

Επειδή η τέλεια και ενιαία Αιτία των πάντων, ξεπερνά κάθε ορισμό και κάθε πρόθεση και ξεπερνά κάθε αφαίρεση η υπεροχή Εκείνου που απλά έχει αποδεσμευτεί από όλα και που τα πάντα υπερβαίνει …»

Και επικυρώνει ο θείος Χρυσόστομος :
«Μανίας εσχάτης φιλονικείν ειδέναι τι την ουσίαν εστίν ο Θεός … αυτόν τον ανέκφραστον, τον απειρινόητον Θεόν, τον αόρατον, το ακατάληπτον… τον ανεξιχνίαστον αγγέλοις, τον αθέατον τοις Σεραφείμ, τον ακατανόητον τοις Χερουβείμ…»

Κι εδώ αδιέξοδο. Το ακατανόητο. Που όπως μας είπε ο Οδυσσέας Ελύτης, είναι «τόσο εύλογο» .

Αλλοίμονο αν ο Θεός φανερωνόταν μπροστά στον άνθρωπο ! Ο άνθρωπος δεν θα υπήρχε πια ! Γιατί θα εστερείτο της βασικής ιδιότητάς του : Της ελευθερίας του. Θα ήταν ένα έντρομο ον, εξαναγκασμένο από συντριπτικό εξωτερικό κύρος να τηρεί τους κανόνες. Θα ήταν το τέλος του ανθρώπου. Η πορεία του ανθρώπου είναι η πορεία ενός ελευθέρου είδους, με συνειδητότητα της υπάρξεως του, που πορεύεται προς τον Ήλιο. Η πορεία του ανθρώπου είναι μια ατέρμονη πορεία προς τον Ήλιο. Αυτόν δε θα τον φτάσει ποτέ, γιατί τότε θα έφθανε στα όρια, στον αληθινό θάνατο. Ο άνθρωπος θα πλησιάσει μόνο τις ακτίνες του. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει το αιώνιο Φως, δηλαδή τον Θεό, μέσω λογικής εξηγήσεως, πρέπει να συντονιστεί μαζί Του. Να βρεθεί σε συμπαθητική θέση με το ενιαίο της φύσεως. Όλα τα μέλη του σώματός μας λέει ο Leibnintz, όλα τα κύτταρά μας, όλα τα πράγματα του Σύμπαντος Κόσμου, μοιάζουν να λειτουργούν ανεξάρτητα, κι όμως εξυπηρετούν έναν κοινό σκοπό, την ευρύτερη αρμονία του Κοσμικού, που την ονομάζει «προκαθορισμένη αρμονία».

Το συμπέρασμα είναι, ότι το «Αιώνιο Φως» είναι ασύλληπτο. Ότι η προμηθεϊκή εργασία που ξεκίνησε ο άνθρωπος, για να κατακτήσει το Απόλυτο Φως, δεν μπορεί να φτάσει μέχρι την αναίρεση του ανθρώπου και μέχρι τον ουσιαστικό του θάνατο, που θα επιφέρει η πλήρη κατάκτηση του Φωτός. Ο άνθρωπος θα βαδίζει αιώνια την ανοδική του πορεία, φωτιζόμενος όλο και με περισσότερες ακτίνες. Ποτέ με όλο το Φως. Για την πορεία αυτή μας μίλησαν οι Μύστες, οι Προφήτες, οι Σοφοί. Μας είπαν, ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να κινηθεί προς το Φως μαζί με την ύλη, με το σώμα του, με την λάσπη του.

Ο Θεός δεν γνωρίζεται και πολύ περισσότερο δεν κατακτάται, αλλά νιώθεται. Με την απαλλαγή από τα υλικά δεσμά. Με την εσωτερική στέγαση, τη νηστεία, την προσευχή, την άσκηση, την αγαθοεργία, την ταπείνωση, την αυταπάρνηση, την μετάνοια, την αγιότητα, την υπέρβαση, την εκμηδένιση του ατομικισμού, με την αγάπη, με την θυσία, βήμα προς βήμα, μέχρι την σωτηρία και την λύτρωση. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι αυτογενής δημιουργία. Είναι τμήμα του ίδιου του Είναι. Ο άνθρωπος είναι εκδήλωση του Θείου. Μέσα όμως στον άνθρωπο ο Θεός συνειδητοποιεί τον εαυτό του. Ο δε άνθρωπος συνειδητοποιεί, ότι υπάρχει ένα αίτιο, το οποίο υπερβαίνει τη δική του θέληση και ισχύ. Ο Θεός υπάρχει μέσα στον εαυτό μας κι εμείς όλοι είμαστε ένα συνειδητό μέλος του εαυτού Του.

Ως επίλογο των τριών άρθρων πάνω στην αναζήτηση του φωτός παραθέτω αποσπάσματα από τον τελευταίο απολογισμό της ζωής και του έργου του μεγάλου Έλληνα φιλόσοφου και μύστη του Νίκου Καζαντζάκη :

«Τότε ξαφνικά, έγινε μέσα μου ένα μεγάλο φως : Η μετουσίωση της ύλης σε πνεύμα … Τώρα έβλεπα καθαρά την πορεία του Αόρατου και ξαφνικά ήξερα ποιο ήταν το χρέος μου : να δουλεύω αρμονικά μαζί με αυτόν τον Πολεμιστή – να μετουσιώνω, ακόμα και εγώ, με τις μικρές μου δυνάμεις, την ύλη σε πνεύμα, γιατί μονάχα έτσι θα μπορούσα να προσπαθήσω να φτάσω στον ανώτατο σκοπό του ανθρώπου, την εναρμόνιση με το Σύμπαν.

Το ‘νιωσα κατάβαθα και ήμουν ελεύθερος. Δεν άλλαξα τον κόσμο, αυτό δεν μπορούσα να το κάνω, αλλά άλλαξα την σκοπιά από την οποία κοίταζα τον κόσμο… Βασικός μου αγώνας και πηγή κάθε μου χαράς και κάθε μου λύπης στάθηκε η αδιάκοπη και ανελέητη μάχη που γινόταν μέσα μου ανάμεσα στη σάρκα και στο πνεύμα. Μέσα μου υπάρχουν οι πιο αρχαίες , πανανθρώπινες, σκοτεινές και φωτεινές δυνάμεις και το πνεύμα μου είναι το πεδίο που συγκρούονταν και μάχονταν οι δυο αυτές στρατιές … Τούτη η αρμονία που δεν είναι διόλου παθητική αλλά μια αδιάκοπα ανανεούμενη συμφιλίωση και συνεργασία με αντιμαχόμενες δυνάμεις, στάθηκε για μένα η ελευθερία μου και η σωτηρία μου.

Ο αγώνας αυτός εβάστηξε πολλά χρόνια. Δοκίμασα πολλούς διαφορετικούς δρόμους για να φτάσω στη λύτρωσή μου : τον δρόμο της αγάπης, της επιστημονικής περιέργειας, της φιλοσοφικής έρευνας, της κοινωνικής αναγέννησης… Τέλος, μια νύχτα εσκίρτησα με μεγάλη χαρά, γιατί είχα δει το κόκκινο νήμα που είχε αφήσει πίσω του καθώς ανέβαινε – μέσα μας και σ’ όλο στο Σύμπαν – ένας κάποιος Πολεμιστής. Είδα καθαρά της ματωμένες πατημασιές του να ανεβαίνουν από την ανόργανη ύλη στη ζωή και από τη ζωή στο πνεύμα ».