Αποκαλύπτοντας το εγώ

Αν φοράς μια μάσκα για πολύ καιρό

αρχίζεις να ξεχνάς

ποιος κρύβεται πίσω απ’ αυτή.

Όταν φέρνουμε στο μυαλό μας κάποιον εγωκεντρικό τύπο, συνήθως σκεφτόμαστε ένα επηρμένο, αλαζονικό, εγωπαθές άτομο που κοιτάζει υποτιμητικά όλους τους άλλους γύρω του. Ωστόσο είναι σίγουρο πως το «εγώ» μπορεί να εμφανιστεί σε όλα τα σχήματα και τα μεγέθη. Στην πραγματικότητα, ο καθένας μας έχει ένα «εγώ» που το μόνο στο οποίο διαφέρει από το εγώ του πλησίον του είναι κάποιες μικρές ή μεγαλύτερες λεπτομέρειες. Το «εγώ» μας δεν είναι παρά η αίσθηση του εαυτού μας, η ιδέα που έχουμε για το ποιοι είμαστε.

Για παράδειγμα, ένα άτομο που λέει: «είμαι πολύ θρησκευόμενος, συμπεριφέρομαι πάντα ευγενικά στους συνανθρώπους μου, είμαι έξυπνος, είμαι ενάρετος» λειτουργεί εξίσου εγωκεντρικά με ένα άτομο που ισχυρίζεται πως: «εγώ εργάζομαι σκληρά και δεν ανέχομαι τους τεμπέληδες» ή «εγώ πάντα πετυχαίνω τους στόχους μου γιατί είμαι πειθαρχημένος».

Και οι δύο παραπάνω τύποι ανθρώπων λειτουργούν από μια ψευδαίσθηση για την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους.  Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ψευδαίσθηση την οποία όχι μόνο μαθαίνουμε να πιστεύουμε αλλά προσπαθούμε να πείσουμε και τους γύρω μας ότι είναι αληθινή, γίνεται τελικά η στενή φυλακή μας. Για παράδειγμα ένα άτομο που είναι δογματικά προσκολλημένο στη θρησκεία του δε θα είναι πρόθυμο να εξετάσει ιδέες ή έννοιες από άλλες θρησκείες επειδή ήδη έχει στο μυαλό του ότι αυτές οι ιδέες δεν ταιριάζουν με την εικόνα που έχει οικοδομήσει για τον εαυτό του.

Από την άλλη, αυτός που βλέπει τον εαυτό του σαν ένα σκληρά εργαζόμενο και φιλόδοξο άτομο θα πέσει σε κατάθλιψη αν ξαφνικά χάσει τη δουλειά του ή αν η εταιρεία του πτωχεύσει γιατί η πεποίθησή του γι’ αυτό που νομίζει ότι είναι αναπάντεχα θα καταρρεύσει. Αυτό που ονομάσαμε «εγώ» βασίζεται πάντα σε έννοιες και συστήματα πίστης και όχι σε κάτι πραγματικό ή απτό.   Έτσι, τι συμβαίνει όταν σταματήσουμε να πιστεύουμε σ' αυτό; Όταν αρχίσουμε να εναρμονιζόμαστε περισσότερο με τον αληθινό εαυτό μας, ο οποίος είναι το εσωτερικό εκείνο κομμάτι μας που μπορεί να παρατηρεί το «εγώ», όχι το ίδιο το εγώ, αντιλαμβανόμαστε ότι κάτω από την επιφάνεια της ύπαρξής μας υπάρχει πάντα εκείνη η γλυκύτατη κατάσταση της ειρήνης.  Αυτή η αΐδιος ειρήνη ξεπερνά όλες τις έννοιες και ιδέες που μέχρι τώρα πιστεύαμε ότι θα πρέπει να είμαστε.

Όσο περισσότερο λοιπόν ένα άτομο έρχεται σε επαφή με την Αλήθεια του, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεται ότι όλα όσα πίστευε για τον εαυτό του, για τους άλλους ή για τη ζωή γενικότερα ήταν βασισμένα σε μια μεγάλη παραίσθηση. Οι πεποιθήσεις του αυτές δημιουργούσαν ισχυρότατους περιορισμούς που τον κρατούσαν φυλακισμένο σε ένα ασφυκτικά στενό και ανήλιαγο κελί. Πως λοιπόν θα διαπιστώσουμε τελικά αν λειτουργούμε από τον εγωκεντρισμό ή από τον αληθινό εαυτό; Παρακάτω παραθέτουμε κάποιες ερωτήσεις που μπορείτε να θέσετε στον εαυτό σας και να λάβετε μόνοι σας την απάντηση.

Νιώθω συχνά προσβεβλημένος;

Ο αληθινός εαυτός δεν μπορεί να προσβληθεί. Δεν έχει κάποια προκατάληψη για το πώς οι άλλοι άνθρωποι θα πρέπει να του συμπεριφέρονται και για το τι θα πρέπει να αποφεύγουν να του κάνουν. Δέχεται τα πράγματα κυριολεχτικά έτσι όπως ακριβώς είναι.  Οι  άνθρωποι που λειτουργούν από τον εγωισμό τους προσβάλλονται συχνά από τους άλλους όταν ο τρόπος  που τους φέρονται δεν συμφωνεί με τις προκαταλήψεις τους. Συνεπώς δε μπορούν να δεχτούν τις καταστάσεις όπως τους εμφανίζονται στη ζωή.

Έχω άποψη για τα πάντα;

Το εγώ εκλιπαρεί για προσοχή. Θέλει να νιώθει σημαντικό με κάθε τρόπο. Ακόμα και λέγοντας ανοησίες. Όσο πιο εγωκεντρικό είναι ένα άτομο τόσο περισσότερο θέλει να επιβάλει τη γνώμη του για οποιοδήποτε θέμα άσχετα αν είναι ή όχι της ειδικότητάς του. Δεν έχει σημασία αν η συζήτηση περιστρέφεται γύρω απ’ τις καλύτερες γαρνιτούρες για μια πίτσα, απ’ τα σπουδαιότερα έργα της όπερας ή τις τελευταίες ανακαλύψεις της αστροφυσικής, το ριζωμένο στο εγώ άτομο θα έχει άποψη για τα πάντα.

Έχω βάλει στον εαυτό μου πολλές ταμπέλες;

 Από τη στιγμή που το εγώ βασίζεται στην πίστη σ’ αυτό για να επιβιώσει, μεταμφιέζεται με διάφορες ταμπέλες έτσι ώστε να επιβάλει τη νομιμότητά του. Ταμπέλες που μπορεί να λένε οτιδήποτε, όπως: «είμαι ντροπαλός», «είμαι αστείος», «είμαι δυνατός» ή «είμαι αδύναμος», «είμαι μορφωμένος» ή «είμαι πνευματικό άτομο», ότι τέλος πάντων μπορεί να ισχυριστεί ένα άτομο για τον εαυτό του. Όταν ένα άτομο ταυτίζεται με την ταμπέλα του τότε νιώθει να απειλείται από οποιονδήποτε αμφισβητεί αυτή την ταμπέλα. Φανταστείτε να πείτε σε ένα άτομο που ισχυρίζεται πως είναι πνευματικό (κανένα πραγματικά πνευματικό άτομο δε θα τολμούσε να ισχυριστεί κάτι τέτοιο) πως έχει σημαντικά ελαττώματα. Το εγώ του θα πληγωνόταν βαθύτατα κι ίσως να εξοργιζόταν μαζί σας παρότι η ψευδαίσθηση της πνευματικότητάς του θα προσπαθούσε να πνίξει αυτή την οργή. Ο αληθινός εαυτός δεν πιστεύει ποτέ πως είναι κατηγορηματικά κάτι ιδιαίτερο κι έτσι δεν μπορεί να νιώσει προσβολή επειδή κάποιος αμφισβήτησε μια ανύπαρκτη ταμπέλα.

Μήπως ασχολούμαι υπερβολικά με το τι σκέφτονται για μένα οι άλλοι;

 Όταν οι άλλοι άνθρωποι δεν επικυρώνουν την πίστη μας για το ποιοι είμαστε, το εγώ νοιώθει επίσης να απειλείται. Αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότεροι προσπαθούν να έχουν κοντά τους κόλακες και όχι πραγματικούς φίλους που να θέλουν το καλό τους και να  τους λένε την αλήθεια. Αυτά τα άτομα βασίζονται στην γνώμη των άλλων για να τονώσουν την μοναδικότητά τους και την δήθεν εξαιτερικότητά τους σε κάποιους τομείς κι έτσι όταν κάποιος άλλος άνθρωπος ή κάποιο γεγονός δεν ενισχύει αυτή τους την ανάγκη τότε το εγώ τους νοιώθει απογοητευμένο γιατί αντιλαμβάνεται πως δεν είναι τόσο μοναδικό όσο ήθελε να πιστεύει. Ο αληθινός εαυτός, χωρίς να έχει την ανάγκη να αποδείξει κάτι, δρα πάντα με απόλυτη φυσικότητα, είτε όλοι οι υπόλοιποι τον επιβραβεύουν είτε τον κατηγορούν γι’ αυτή του τη δράση.  

Μήπως έχω την τάση να χαρακτηρίζω εύκολα τους συνανθρώπους μου;

Το εγώ ενισχύεται όταν κρίνει και όταν συγκρίνει. Έτσι, όπως ακριβώς οι θεατές μιας ταινίας, το εγώ κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους αλόγιστα σε καλούς ή κακούς. Και μόλις αξιολογήσει κάποιον, σχεδόν ποτέ δεν αλλάζει τη γνώμη που έχει γι’ αυτόν. Ωστόσο, όλοι κάποτε στη ζωή μας, έχουμε πράξει κάτι που κάποιος άλλος θα μπορούσε να το θεωρήσει κακό ή ακόμη και διαβολικό. Είναι όμως αλήθεια αυτό που θα πρέπει να μας χαρακτηρίζει για το υπόλοιπο της ζωής μας; Όταν λειτουργούμε από τον αληθινό μας εαυτό είναι ευκολοδιάκριτο ότι ο καθένας μας ενεργεί κάθε στιγμή από το επίπεδο της συνειδητότητας που βρίσκεται εκείνη ακριβώς την στιγμή και που μπορεί ανάλογα με τις συνθήκες που θα του παρουσιαστούν να αναδιαμορφωθεί. 

Συμπερασματικά θα καταλήξουμε ότι το να προσπαθήσουμε να ξεφορτωθούμε το εγώ μας ίσως να είναι τελικά μια μάταιη προσπάθεια. Δεν μπορούμε να το διώξουμε με τη βία παρά μόνον να αποκτήσουμε επίγνωση της ύπαρξής του και να αρχίσουμε να γελάμε μαζί του κάθε φορά που το ανακαλύπτουμε. Όταν θα καταφέρουμε να αρχίσουμε να το παρατηρούμε χωρίς να το κρίνουμε αυστηρά, όταν καταφέρουμε να αποκαλύπτουμε τους ύπουλους τρόπους με τους οποίους συμπεριφέρεται, τότε θα μπορέσουμε να χαλαρώσουμε την προσκόλλησή μας επάνω του. Όταν πάψουμε επιτέλους να πιστεύουμε σε οτιδήποτε το εγώ μας επιμένει πως είμαστε υποχρεωμένοι να πιστέψουμε τότε αντιλαμβανόμαστε ότι τελικά εμείς και μόνον εμείς κατέχουμε το κλειδί που ανοίγει την καγκελένια πόρτα του στενάχωρου κελιού μας. Τότε γινόμαστε λίγο πιο ελεύθεροι, πιο συνειδητοί και πιο χαρούμενοι σ’ αυτόν αφιλόξενο κόσμο που ζούμε κι όχι ισοβίως κρατούμενοι από τον ίδιο μας του νου. 

 Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό…