Αναζητώντας το Φως - Ο δρόμος της επιστήμης

Ίσως θα έπρεπε αρχικά να ξεκαθαρίσουμε τι ακριβώς εννοούμε με την λέξη «φως».
Προφανώς δεν είναι απλώς το φυσικό φως, η ηλιακή ακτινοβολία. Δεν είναι απλώς η εκδήλωση της ύλης ούτε η φανέρωση του πνεύματος. Είναι κάτι το ευρύτερο, το βαθύτερο και το πληρέστερο. Είναι το Παν. Είναι το Φως της Γνώσεως, είναι το Φως της Ζωής, είναι το Φως του Κόσμου. Είναι το Φως της Αλήθειας, είναι το «Δεύτε λάβετε Φως». Είναι το Φως της Καρδιάς. Είναι το Φως της Αγάπης. Συμβολίζει οτιδήποτε ο άνθρωπος μπορεί να ελπίσει. Όλα όσα μπορεί να αναζητήσει. Είναι το Αιώνιο Φως, το υπερέχον και υπερκείμενο του ανθρώπου, το περιέχον το Παν. Είναι το άπειρο Ένα. Είναι η απόλυτη Αλήθεια. Είναι το Απόλυτο Ον. Είναι ο Θεός και ό,τι ο άνθρωπος αποδίδει στην έννοια του Θεού.

Ο Αριστοτέλης είχε διδάξει ότι ο άνθρωπος από τη φύση του ποθεί τη γνώση. «Άνθρωπος φύσει ορέγεται του ειδέναι». Πραγματικά ο άνθρωπος ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα ζώα, από τον πόθο της γνώσεως. Η αλήθεια αυτή έχει την κύρωση της αυθεντίας του μεγάλου αυτού διανοητή. Όσο μεγαλύτερη είναι η επιθυμία του αυτή, τόσο περισσότερο άνθρωπος και λιγότερο ζώο είναι. Βέβαια την επιθυμία της γνώσης δεν την έχουν όλοι οι άνθρωποι, στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι αδιάφοροι. Αρκούνται στο να ζουν ικανοποιώντας απλώς τις βασικές τους ανάγκες. Είναι η μεγάλη μάζα της σημερινής κοινωνίας.

Ο άνθρωπος λοιπόν είναι το μοναδικό είδος που θέτει ερωτήματα. Γιατί όμως ο άνθρωπος θέτει ερωτήματα ; Γιατί ποθεί την Γνώση ; Διότι στην πορεία της αναπτύξεως του, στην εξέλιξη του απέκτησε συνειδητότητα. Είναι η συνειδητότητα που τον ξεχώρισε από τα ζώα και του έδωσε αυτή την «φύση», για την οποία μίλησε ο Αριστοτέλης, αλλά και που συνέβαλε να εκδιωχθεί από τον Παράδεισο. Άρχισε να πεθαίνει. Και πέθανε ο άνθρωπος από τότε που κατάλαβε τον θάνατο. Ένιωσε τον πόνο και συνειδητοποίησε τις τρεις κύριες μορφές του, τα γηρατειά, την αρρώστια και τον θάνατο, όπως δίδαξε ο Σιντάρτα Γκαουτάμα, όταν βγαίνοντας από το παλάτι του πατέρα του πρωτοαντίκρυσε ένα γέρο, έναν άρρωστο και έναν νεκρό. Ο άνθρωπος έθεσε τα ερωτήματα μπρος στο μυστήριο της υπάρξεως. Αναζήτησε τη σχέση του με τους συνανθρώπους του, με το Σύμπαν, με τον Θεό και με τον ίδιο τον εαυτό του. Ο άνθρωπος αναζήτησε την αληθινή του φύση. Το Λογικό του, που τον έδιωξε από τον Παράδεισό του, που του έδωσε την «φύση» του ανθρώπου, υπήρξε και το όπλο του στην αναζήτηση του αυτή. Το λογικό και η σκέψη του εάν και δεν είναι το μοναδικό του όπλο, εντούτοις είναι αναγκαίο και απαραίτητο.

Ο άνθρωπος διάνυσε μια εξελικτική πορεία. Αυτό το πανέξυπνο ζώο κάθησε και αφουγκράστηκε τους ήχους. Άκουσε έντρομο τους κεραυνούς. Είδε τον ήλιο το πρωί να ανατέλλει, να τον φωτίζει, να τον ζεσταίνει και το βράδυ να φεύγει και να χάνεται και ένιωσε απελπισία αλλά και ελπίδες ότι ο ήλιος θα ξανάρθει. Έφτιαξε εργαλεία προέκταση των χεριών του. Νίκησε τα άλλα ζώα. Καλλιέργησε τη γη. Έφτιαξε θεσμούς. Με το λογικό του ζήτησε να κατακτήσει τον κόσμο. Με το όπλο αυτό ανακάλυψε νόμους της φύσεως, δηλαδή νόμους του Θεού. Ανακάλυψε τον νόμο της εξελίξεως, ερεύνησε με τα περίεργα μάτια του τον έναστρο ουρανό. Και έψαξε εκεί για τα σημάδια του Θεού. Γέμισε το μυαλό του με ερωτηματικά προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα άπειρα φωτεινά σημεία του ουρανού, που σχηματίζουν τα φωτεινά γράμματα των αστερισμών, που στέκουν αιώνια βουβά και αμίλητα πάνω του, σιγώντας τον λόγο του αιώνιου μυστηρίου όπως ψάλλει ο Μιγκουέλ ντε Ουναμούνο στο περίφημο ποίημα του «Αλντεμπαράν». Γέμισε με ελπίδες και απογοητεύσεις. Έφτιαξε και αρνήθηκε Θεούς. Στάθηκε στον κόκκο αυτό της σκόνης, στη γη και κοίταξε επάνωθε του και είδε το Χάος. Κοίταξε κάτωθε του και είδε κι εκεί το Χάος. Διαπίστωσε πικρά ότι ήρθε στον κόσμο χωρίς να τον ρωτήσουν και φεύγει απ’ τον κόσμο χωρίς να τον ρωτήσουν. Ένιωσε το ασήκωτο βάρος της ύπαρξης, που δεν την ορίζει και πεθαίνει με την απορία στα μάτια. Και εναγώνια αναζήτησε το Φως. Πάσχισε να βρει δρόμους προς το Φως και να τους ανοίξει. Ψηλάφισε αυτούς τους δρόμους. Περπάτησε πρώτα τον δρόμο της επιστήμης κατόπιν τον δρόμο της μεταφυσικής και τελικά στράφηκε στην εσωτερική του κρύπτη στην προσπάθεια να ανακαλύψει την Αλήθεια.

Μπορούν όμως οι δρόμοι αυτοί να μας οδηγήσουν στο πλήρες Φως ; Στην πλήρη και ολοκληρωτική κατάκτηση του Θεού ; Του μυστηρίου της ζωής ; Των ορίων του Σύμπαντος κόσμου ;

Θα προσπαθήσουμε σήμερα να περπατήσουμε τον δρόμο της επιστήμης.

Η επιστήμη παρά τις καταπληκτικές κατακτήσεις των ημερών μας, όχι μόνο δεν μείωσε τον χώρο του αγνώστου, αλλά αντίθετα πολλαπλασίασε τα ερωτήματα. Όσα περισσότερα από τα μυστικά του σύμπαντος ανακαλύπτει η επιστήμη, τόσο περισσότερο μεγαλώνει ο χώρος της αγνωσίας και των αποριών. Η έκταση και η διάρκεια του Σύμπαντος δεν μπορούν να συλληφθούν από τον άνθρωπο και να ερμηνευτούν. Ξεπερνούν τα όρια του νου του ανθρώπου. Σήμερα μετά την θεωρία των Κβάντα του Plank που αναπτύχθηκε παράλληλα με την θεωρία της Σχετικότητας του Einstein αρχίσαμε να ξεφεύγουμε κι από την αιτιοκρατική και από την τελεολογική ερμηνεία της ζωής. Ο Plank προσπάθησε να καλύψει το πρόβλημα με την θεμελίωση των πιθανοτήτων που συμπληρώνουν την αιτιοκρατία. Όμως σήμερα στην φυσική κυριαρχεί η θεωρία της απροσδιοριστίας του Heisenberg, η οποία καταργεί τον νόμο της αιτιοκρατίας και δέχεται την κυριαρχία του τυχαίου στην φύση. Θεωρία που ασπάζεται και ο μεγάλος σύγχρονος Άγγλος Φυσικός Hawking. Θεωρία που μέχρι τον θάνατο του πάσχιζε ο Einstein να καταρρίψει και είπε εκείνη την εναγώνια φράση «Δεν μπορεί ο Θεός να έπαιζε ζάρια όταν έφτιαχνε τον Κόσμο».

Πλάι στην ύλη ανακαλύπτουμε την αντιύλη και στην δομή του ατόμου βρισκόμαστε σε συνεχείς εκπλήξεις. Η γη μας πάλι βρίσκεται ανάμεσα σε δισεκατομμύρια σώματα, σε αποστάσεις ασύλληπτες όπως ασύλληπτες και διαρκώς αναθεωρούμενες είναι και η έννοια του χώρου και του χρόνου, έννοιες διαλεκτικά ενωμένες. Ακόμα και το παρόν του Ουρανού είναι ένα απώτατο παρελθόν γιατί το φως πολλών αστέρων που βλέπουμε, έχει σβήσει πριν δισεκατομμύρια χρόνια και ταξιδεύοντας σήμερα γίνεται αντικείμενο μιας πλανεμένης αντιλήψεως. Οι γνώσεις και οι αντιλήψεις μας για το Σύμπαν αλλάζουν συνεχώς, καθώς η σύγχρονη παρατήρηση με προηγμένα όργανα πολλαπλασιάζουν τα ερωτηματικά. Η σύγχρονη κοσμολογία μελετάει ένα νέο πρόβλημα. Το πρόβλημα της «χαμένης μάζας», καθώς επίσης και τις περισσότερες από τις τέσσερεις διαστάσεις που μπορεί να υπάρχουν στο Σύμπαν. Μερικές εξισώσεις δεν επαληθεύονται αν δεν προστεθεί ένας παράγων με περισσότερες από τέσσερεις διαστάσεις.

Σήμερα ανακαλύπτεται ότι πέρα από το ορατό υπάρχει και το αόρατο Σύμπαν. Μια «χαμένη μάζα» δεν ανιχνεύεται ούτε με τα μάτια ούτε με τα ραδιοτηλεσκόπια. Η λέξη «μυστήριο» εξακολουθεί να υπάρχει, καθώς τα «γιατί» δεν έχουν ακόμα απαντηθεί, αντίθετα πολλαπλασιάζονται. O Hawking μας ομιλεί για «σκουληκότρυπες», όπως τις χαρακτηρίζει, του χρόνου. Οι ορθόδοξοι υλιστές επιστήμονες, που πίστευαν ότι θα έφταναν στην ανακάλυψη της δομής της ύλης και ότι το γεγονός αυτό θα έφερνε την πιο μεγάλη επανάσταση του κόσμου, που θα ανέτρεπε επιστήμες, θρησκείες, φιλοσοφίες, όλο και εκλείπουν. Όλο και περισσότεροι φυσικοί, μαθηματικοί, βιολόγοι και γενικά επιστήμονες καταλήγουν ότι το «μυστήριο» είναι κάτι που δεν μπορεί να ερμηνευτεί με τους γνωστούς νόμους της φύσεως, καθώς πολλοί άγνωστοι νόμοι γεννιώνται κάθε μέρα γύρω από το Ασύλληπτο.

Ελάχιστοι πιστεύουν ότι υπάρχει μία επιστημονική αλήθεια. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι σ’ αυτό τον κόσμο δεν υπάρχουν παρά οι πιθανότητες, και ότι η αλήθεια είναι ανέφικτη. Δεν δέχονται δηλαδή την ύπαρξη μιας απόλυτης αλήθειας κι ο αγώνας αποσκοπεί πια στην ανεύρεση μιας σχετικής αλήθειας. Θα ήθελα να τελειώσω το μέρος αυτό που αφορά στην αδυναμία της επιστήμης να μας οδηγήσει στην πλήρη αλήθεια, με την γνώμη ενός μεγάλου φυσικού της εποχής μας, που ήταν και φιλόσοφος και που τον ονόμασαν «συνείδηση της επιστήμης», του Robert Oppenheimer.

“Από κοσμολογική πλευρά, δεν υπάρχει ακόμα απάντηση στο ερώτημα της εξέλιξης του Σύμπαντος. Όσοι ισχυρίζονται πως δεν υπήρξε ποτέ απαρχή, δεν παρέχουν ακαταμάχητα επιχειρήματα. Υποθέτω πως το Σύμπαν αποτελεί ιστορικό δεδομένο που εξελίχθηκε και εξελίσσεται σε εκατομμύρια χρόνια και παραπάνω. Αν το Σύμπαν έχει όρια είναι εξ ίσου άγνωστο. Ανακαλύπτονται σήμερα άγνωστοι ως τώρα Γαλαξίες, χάρη στα καλύτερα ερευνητικά μέσα. Αυτή η αβεβαιότητα αποδεικνύει πως δεν μπορούμε να ξέρουμε την απόλυτη Αλήθεια. Ωστόσο κάθε έρευνα πρέπει να επαναφέρει τον άνθρωπο στη μετριοφροσύνη.”

Την γνώμη αυτή του R. Oppenheimer ασπάζονται σήμερα οι περισσότεροι επιστήμονες των θετικών επιστημών.

Θα προσπαθήσουμε σε επόμενα άρθρα να περπατήσουμε και στους άλλους δρόμους που οδηγούν προς το Φως.