Αγγίζοντας την κόψη του ξυραφιού

Η ζωή είναι ένα προγραμματισμένο ταξίδι με το κρουαζιερόπλοιο που έχει όνομα “Τιτανικός”. Γνωρίζουμε όλοι οι επιβάτες από τη στιγμή του απόπλου του πλοίου, αν και προσπαθούμε να το ξεχάσουμε, πια θα είναι η κατάληξη μας. Ο πυθμένας της παγωμένης θάλασσας περιμένει να μας καταπιεί. Σαν μικρά αθώα παιδιά όμως συνεχίζουμε να χτίζουμε κάστρα στην άμμο, να τα στολίζουμε με όμορφα κοχύλια και να τα προστατεύουμε από οποιονδήποτε εισβολέα απειλεί να τα βλάψει. Παρόλη αυτή την προσκόλλησή μας βέβαια, ξέρουμε καλά αλλά δε θέλουμε να το παραδεχτούμε ότι κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα έλθει η παλίρροια και θα εξαφανίσει τα δημιουργήματά μας.

Αυτή είναι η αλήθεια και πάντα η αλήθεια είναι ιδιαίτερα άβολη γιατί μας ξεβολεύει από τις χρόνιες φαντασιώσεις μας.  Για εκείνους που αναζητούν διακαώς κάτι σταθερό για να πιαστούν στον εξωτερικό κόσμο, η ζωή θα γίνει δυστυχώς ακόμη πιο άβολη. Κατά περίεργο τρόπο, όσο περισσότερο προσπαθούμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας απ’ το να νιώθει άβολα, τόσο πιο πολύ υποφέρουμε. Άραγε γιατί δε μπορούμε να απολαύσουμε πλήρως το παιχνίδι χωρίς προσκόλληση και όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου να αφήσουμε το κάστρο μας να διαλυθεί στην άμμο;

  

Γιατί είμαστε όλοι εθισμένοι στην ελπίδα. Ελπίζουμε ότι θα επιτύχουμε, ότι θα ζήσουμε μια ζωή χωρίς προβλήματα, ότι θα έχουμε την υγειά μας για πάντα, ελπίζουμε ότι αυτή τη φορά το πλοίο δε θα βουλιάξει. Ελπίζουμε ότι η αμφιβολία, η ανασφάλεια, ο φόβος, ο πόνος μας θα εξαφανιστούν. Αυτή η εξάρτηση έχει ένα επώδυνο αποτέλεσμα σε ολόκληρη την κοινωνία. Γιατί μια κοινωνία που απαρτίζεται από πολλούς ανθρώπους εξαρτημένους στο να επιζητούν ένα σωσίβιο, κάπου να στηριχτούν, να νιώσουν ασφάλεια, δεν είναι ένα τόσο συμπονετικό μέρος. 

«Όταν κάτι πονάει πολύ,

συμβαίνει επειδή

κρατιόμαστε τόσο σφιχτά πάνω του»

«Μὴ ζήτει τὰ γινόμενα γίνεσθαι ὡς θέλεις,

ἀλλὰ θέλε τὰ γινόμενα ὡς γίνεται καὶ εὐροήσεις»

Επίκτητος

Ο πόνος έρχεται από την προσκόλλησή μας να γίνονται τα πράγματα όπως ακριβώς τα θέλουμε. Όταν τα πράγματα πάνε “κατά διαόλου” σύμφωνα με τα δικά μας θέλω και δεν μπορούμε να τα διορθώσουμε, πραγματοποιούμε μια πρόσκαιρη απόδραση από αυτό που συμβαίνει και μας ενοχλεί. Αρχίζουμε να υφαίνουμε τις σκέψεις μας δημιουργώντας μια ιστορία, που αναδύει ακόμη πιο έντονα συναισθήματα. Τελικά πανικοβαλλόμαστε και αντιδρούμε, φωνάζουμε, χτυπάμε μια πόρτα και φεύγουμε προσπαθώντας να μη δούμε τι συμβαίνει μέσα στην καρδιά μας. Προσπαθούμε να απομακρυνθούμε όσο μπορούμε απ’ τον πόνο. Πιθανόν να κατηγορούμε τους άλλους που εμείς πονάμε, του συντρόφους μας, τους συνεργάτες, το πολιτικό σύστημα, την κοινωνία∙ μια συνήθης, πολύ αρχαία και τελειοποιημένη τακτική στην προσπάθειά μας να νιώσουμε καλύτερα. Ή πιθανόν να απωθούμε τα συναισθήματά μας στο βάθος της συνείδησης μας και κατά κάποιον τρόπο να ναρκώνουμε τον πόνο. Έτσι είμαστε ικανοί να περάσουμε όλη τη ζωή μας ξεφεύγοντας από τα τέρατα που γεννάει ο νους μας. Όμως για να νικήσουμε αυτά τα τέρατα είναι απαραίτητο πρώτα από όλα να τα γνωρίσουμε. Η δυστυχία μας θα αρχίσει να διαλύεται όταν τελικά μπορέσουμε να αμφισβητήσουμε την πεποίθηση ή την μάταιη ελπίδα ότι υπάρχει ένα μέρος να κρυφτούμε.

 

Ο τρόπος να διαλύσουμε την αντίστασή μας απέναντι στη ζωή είναι να τη συναντήσουμε πρόσωπο με πρόσωπο. Όταν φτάνουμε στα όρια μας, αν επιδιώξουμε να γνωρίσουμε πλήρως αυτή την κατάσταση, αν επιδιώξουμε να μην αποφύγουμε, ψάχνοντας υποκατάστατα, την εμπειρία της στιγμής αλλά ούτε να την καταπιέσουμε, τι άραγε θα συμβεί που τόσο πολύ μας τρομάζει;  Πως θα μπορέσουμε εξάλλου να υπερβούμε κάποτε τα όριά μας αν δεν καταφέρουμε να τα γνωρίσουμε;

Αν λοιπόν αναγνωρίσουμε και αποδεχτούμε την τρωτότητα της κατάστασής μας και την ευθραυστότητα της ζωής, τότε οι στιγμές που βρισκόμαστε εγγύτερα στην αλήθεια είναι ακριβώς οι στιγμές που μας τραβούν το χαλί κάτω από τα πόδια και χάνουμε την ισορροπία μας. Οι στιγμές που δεν βρίσκουμε πουθενά ασφαλή τόπο για να σταθούμε. Είναι η χρονική στιγμή που εμφανίζεται μια οποιασδήποτε φύσης κρίση στη ζωή μας. Στο χέρι μας βέβαια είναι να χρησιμοποιήσουμε αυτή την κατάσταση είτε για να αφυπνιστούμε είτε για να αποκοιμηθούμε. Και αποκοιμόμαστε όταν επιμένουμε ότι τα πάντα γύρω μας οφείλουν να συμμορφώνονται με τον τρόπο που αρέσει σε εμάς να ονειρευόμαστε. Τα πράγματα βέβαια πάντα βρίσκονται σε μια μετάβαση. Τα πράγματα συμβαίνουν και αργά ή γρήγορα, είτε μας αρέσει,  είτε όχι, καταρρέουν. Ακόμη και το στιβαρότερο οικοδόμημα μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια θα γίνει σκόνη. Μπορούμε να το αποδεχτούμε; 

  

«Εγώ είμαι ο μόνος υπεύθυνος»

 

Οι χειρότερες στιγμές μας είναι αυτές που εμείς δίνουμε στον εαυτό μας. Αντί να παλεύουμε ενάντια στη δύναμη της σύγχυσης και της ανασφάλειας μπορούμε να την συναντήσουμε και να χαλαρώσουμε. Να αγγίξουμε την κόψη του ξυραφιού και να βιώσουμε την ένταση του πόνου σε όλο το μέγεθός του. Όταν το κάνουμε αυτό μπορεί να ανακαλύψουμε ότι η διαύγεια και η ασφάλεια ήτανε πάντα εκεί. Μπορούμε απλά να κατανοήσουμε τον πόνο που προέρχεται από την αντίσταση του νου μας στο γεγονός ότι τα πράγματα έχουν ένα τέλος, ότι τα πράγματα δεν έχουν ουσία που να διαρκεί, ότι όλα συνεχώς μεταβάλλονται. Να αντικρίζουμε τα γεγονότα δίχως διαφυγή. Μπορεί φυσικά ακόμη να έχουμε κάθε είδους εξαρτήσεις αλλά παύουμε να τις θεωρούμε σαν πόρτες προς την αληθινή ευτυχία. Σταματάμε απλώς να παλεύουμε και χαλαρώνουμε. Σταματάμε να μουρμουρίζουμε στον εαυτό μας και  επιστρέφουμε στη φρεσκάδα της παρούσας στιγμής. Εξασκούμαστε στο να μην απωθούμε και να μην αποφεύγουμε το συναίσθημα που μας ενοχλεί. Αφήνουμε απλώς την όποια ενέργεια να υπάρχει εκεί και συμφιλιωνόμαστε με τις ελπίδες και τους φόβους μας ξανά και ξανά μέχρι να κατανοήσουμε σε βάθος την αναγραμμένη φράση στην επιτύμβιο πλάκα του Καζαντζάκη :

«Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος»

Παρατηρούμε πλέον καθαρά τι συμβαίνει. Ακόμη κι αν εξακολουθούμε να το σκάμε ή να απωθούμε καταστάσεις βλέπουμε τώρα τι κάνουμε. Μπορεί οι μεγάλοι δάσκαλοι να επισημαίνουν ότι η καθαρή παρατήρηση είναι αρκετή για να σβήσει άμεσα τη φλόγα του συναισθήματος που μας ενοχλεί αλλά στην πράξη δε συμβαίνει έτσι δυστυχώς. Η παρατήρηση δημιουργεί τη σταδιακή φθορά στα θεμέλια του οικοδομήματος. Μέχρι αυτό να συμβεί θα χρειαστεί ίσως να επιμείνουμε στην ίδια παρατήρηση χιλιάδες φορές ή χιλιάδες ζωές. Αλλά ας μην το κάνουμε αυτό ένα πρόσθετο πρόβλημα. Το πρώτο βήμα είναι να ξεφύγουμε από το λήθαργο της ψευδαίσθησης ώστε να αρχίσουμε να δημιουργούμε μια πιο πλατιά, πιο γενναιόδωρη, πιο φωτισμένη προοπτική.  

Αν βιώσουμε ολοκληρωτικά την απελπισία, δηλαδή εάν αφήσουμε κάθε ελπίδα εναλλακτικών διεξόδων έναντι της παρούσας στιγμής, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια χαρούμενη σχέση με τη ζωή μας, μια τίμια άμεση σχέση, που δεν αγνοεί πλέον την πραγματικότητα της παροδικότητας. Μπορούμε να "ευροήσουμε" όπως είπε ο Επίκτητος. Το να βρούμε το θάρρος να αντικρύσουμε τους εσωτερικούς μας δαίμονες, να παραμείνουμε με την καρδιά μας ραγισμένη, το στομάχι ανακατωμένο, με το τρέμουλο που δημιουργεί το αίσθημα της απόγνωσης είναι το δύσβατο μονοπάτι για τους αληθινούς πολεμιστές του πνεύματος που οδηγεί στην ελευθερία και την αφύπνιση. Η επίγνωση της παροδικότητας της ζωής και της φύσης των φαινομένων καθώς και η θαρραλέα αντιμετώπιση αυτού που μας τρομάζει, τελικά μας οδηγεί στο να βιώνουμε εντονότερα την κάθε στιγμή της ζωής μας, όποιες κι αν είναι οι τρέχουσες συνθήκες της, δημιουργεί ένα ρήγμα στο όστρακο του εγωισμού μας και αναδύει στην επιφάνεια το καθαρό μαργαριτάρι, άφθαρτο και φωτεινό παρά τα τόσα χρόνια που το είχαμε θαμμένο.   

Να ζούμε ολοκληρωτικά τελικά σημαίνει να είμαστε πάντοτε στο πουθενά, να ζούμε την κάθε στιγμή τελείως φρέσκια και καινούργια. Ζω αληθινά σημαίνει ότι είμαι πρόθυμος να πεθάνω ξανά και ξανά. Θάνατος είναι να θέλουμε απεγνωσμένα να κρατηθούμε από αυτό που έχουμε. Το γνώριμο, το ίδιο, το τετριμμένο. Κεκτημένα στη ζωή δεν υπάρχουν. Μόνο δανεικά. Θάνατος είναι να βάζουμε την κάθε εμπειρία να μας επιβεβαιώνει, να μας συγχαίρει και να μας κάνει να νιώθουμε εντελώς εντάξει με τον εαυτό μας. Για να αποτοξινωθούμε από τις πλασματικές αυτές πεποιθήσεις χρειάζεται απλώς να γίνουμε πρόθυμοι να νιώσουμε αυτό που βιώνουμε όσο δυσάρεστο κι αν είναι χωρίς να το απωθούμε. Χρειάζεται απλώς να οπλιστούμε με το θάρρος που απαιτείται για να αγγίξουμε την κόψη του ξυραφιού…

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...