Η μοναδικότητα του ανθρώπου και τα πεινασμένα φαντάσματα

Συζητούσα λοιπόν με αυτό το φίλο σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, υπό τη Βουδιστική έννοια. Μια από τις πιο συναρπαστικές εκφράσεις της Βουδιστικής αντίληψης για τον άνθρωπο, αφορά στη σπανιότητα του γεγονότος να γεννηθεί κανείς στον κόσμο με ανθρώπινη μορφή, σε αντίθεση με τις άλλες μορφές ύπαρξης που αναγνωρίζει ο Βουδισμός: ζώα, φυτά, «θεοί», «θεές», «άγγελοι», και δαίμονες όλων των ειδών.

Στον συμβολικό ρεαλισμό της Θιβετανικής παράδοσης, τα ανθρώπινα όντα καταλαμβάνουν ένα μοναδικά κεντρικό χώρο σε όλο το κοσμικό σύστημα, ακριβώς ανάμεσα στους «θεούς» (που πέφτουν θύματα υψηλότερων ψευδαισθήσεων) και στα πεινασμένα φαντάσματα και τους κατοίκους των κατώτερων κόσμων. Σε αυτό τον κεντρικό κοσμικό τόπο, ο οποίος εμπεριέχει όλες τις παρορμήσεις και δυνάμεις όλων των υπόλοιπων κόσμων, μόνο ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να εργαστεί εσωτερικά, ώστε να ξεφύγει από τη σαμσάρα, τον χωρίς τέλος κύκλο της ψευδαίσθησης και του πόνου.

Ρωτούσα τον φίλο μου για έναν από τους πιο εκπληκτικούς τρόπους με τον οποίο οι Θιβετιανοί εκφράζουν τη μοναδικότητα της ανθρώπινης κατάστασης. Φανταστείτε, λένε, πως στα βάθη του απέραντου ωκεανού κολυμπά μια μεγάλη και αρχαία χελώνα, η οποία βγαίνει στην επιφάνεια για να πάρει αέρα μόνο μια φορά στα εκατό χρόνια. Φανταστείτε επίσης, πως κάπου σ’ αυτόν τον ωκεανό πλέει το χαλινάρι ενός βοδιού, που το παρασέρνουν εδώ κι εκεί τυχαία ρεύματα και κύματα. Ποιες είναι οι πιθανότητες, τη στιγμή που η χελώνα βγαίνει στην επιφάνεια, το κεφάλι της να περάσει ακριβώς μέσα από το κέντρο του χαλιναριού; Τόσο σπάνιο είναι να γεννηθεί κανείς άνθρωπος!

Στη μέση της συζήτησης μας, έδειξα τα πλήθη των ανθρώπων που βάδιζαν βιαστικά στο δρόμο, κάνοντας μια χειρονομία που υπονοούσε όχι μόνο αυτούς, αλλά και τις χιλιάδες και τα εκατομμύρια των ανθρώπων που κινούνται με βιασύνη στον κόσμο. «Πες μου Λόμπσανγκ», είπα, «αν είναι τόσο σπάνιο να γεννηθεί κανείς ανθρώπινο ον, πως και υπάρχουν τόσοι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο;»

Ο φίλος μου ελάττωσε το βήμα του και έπειτα σταμάτησε. Περίμενε για λίγο, εισπράττοντας την ερώτησή μου. Θυμάμαι πως ξαφνικά μπορούσα να ακούω, σαν για πρώτη φορά, τη θορυβώδη και ξέφρενη κίνηση τριγύρω μας. Με κοίταξε και πολύ ήσυχα απάντησε:

«Πόσα ανθρώπινα όντα βλέπεις;»

Αστραπιαία, κατάλαβα το νόημα της ιστορίας και την κεντρική ιδέα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έβλεπα, στην εσωτερική κατάσταση που βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή, δεν ήταν στ’ αλήθεια άνθρωποι. Οι περισσότεροι ήταν αυτό που οι Θιβετιανοί αποκαλούν «πεινασμένα φαντάσματα». Δεν υπήρχαν στ’ αλήθεια. Δεν ήταν πραγματικά εκεί. Ήταν απασχολημένοι, βιαστικοί. Όπως όλοι μας, ήταν κυριευμένοι από την εμμονή να τα κάνουν όλα αμέσως. Το αμέσως όμως είναι το αντίθετο του τώρα, το αντίθετο από το να ζεις την παρούσα στιγμή, όπου το πέρασμα του χρόνου πλέον δε σε τυραννά.

Τα πεινασμένα φαντάσματα πεθαίνουν για «περισσότερο» χρόνο, αλλά όσο περισσότερο χρόνο παίρνουμε εμείς τα πεινασμένα φαντάσματα, όσο περισσότερο χρόνο «εξοικονομούμε», τόσο πιο πεινασμένα γινόμαστε και τόσο λιγότερο ζούμε πραγματικά. Και τότε κατάλαβα πως δεν πεινάμε ακριβώς για περισσότερο χρόνο, περισσότερες μέρες και χρόνια. Αυτό για το οποίο πεινάμε, είναι η παρούσα στιγμή, το τώρα. Μέσα από την αυξανόμενη απορρόφησή μας στο να είμαστε απασχολημένοι, έχουμε χάσει την παρούσα στιγμή. Το «αμέσως» δεν είναι το τώρα. Τι τοξική ψευδαίσθηση!

Jacob Needleman - Χρόνος & Ψυχή

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...