Γνωριμία με τη ΣΚΙΑ μου

Ένα μεγάλο ευχαριστώ είναι το ελάχιστο που οφείλουμε στο δάσκαλο, στον πνευματικό καθοδηγητή και ψυχίατρο Ντέμη Κυριάκου καθώς μέσα από ένα επτάωρο εργαστήρι Σπαγειρικής Δραματοθεραπείας μας έφερε σε μια πρώτη επαφή με την σκιώδη πλευρά του εαυτού μας. 

Ντέμη, απ’ την καρδιά μας σου ευχόμαστε να είσαι γερός και να παραμείνεις αρωγός και καθοδηγητής στις προσπάθειές μας.

Η Ομάδα Αυτογνωσίας «ΟΙΚΟΥΜΕΝΗ» της Ξάνθης

Το άρθρο που ακολουθεί έχει άμεση σχέση με το θέμα του εργαστηρίου που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο  στη Συδινή Ξάνθης και είναι μια σύνθεση αποσπασμάτων από το βιβλίο «Από τη σκιά στο φως» του Dr. Robert Johnson.

Η σκιά: Ποιο είναι αυτό το αλλόκοτο σκοτεινό στοιχείο, αυτή η σαυροειδής ουρά που μας ακολουθεί και μας καταδιώκει τόσο επίμονα και ανελέητα στον ψυχολογικό μας κόσμο; Ποιος είναι ο ρόλος που κατέχει στη σύγχρονη ψυχή;

Η περσόνα είναι αυτό που προσδοκούμε να είμαστε και αυτό που προσδοκούμε να βλέπει ο κόσμος σε μας. Είναι ο ψυχολογικός μας ιματισμός, το στοιχείο που παρεμβάλλεται μεταξύ του αληθινού μας εαυτού και του περιβάλλοντός μας με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που τα ρούχα τα οποία φοράμε δίνουν στους ανθρώπους που συναντάμε μια εικόνα του εαυτού μας., Το εγώ είναι αυτό που είμαστε κι αυτό που γνωρίζουμε συνειδητά. Η σκιά είναι το μέρος εκείνο του εαυτού μας που δεν μπορούμε ούτε να δούμε ούτε να γνωρίσουμε.

Όλοι μας γεννιόμαστε ως μια ολότητα και ευελπιστούμε ότι θα πεθάνουμε ως μια ολότητα. Συνήθως όμως κάπου στις απαρχές του δρόμου μας, όταν δοκιμάζουμε κάποιο από τα θεσπέσια φρούτα του δένδρου της γνώσης, τα πράγματα χωρίζονται σε καλό και κακό, και έτσι ξεκινάμε τη διαδικασία δημιουργίας της σκιάς∙ η ζωή μας διχάζεται. Μέσα από την πολιτισμική μας ζύμωση και εξέλιξη διακρίνουμε τα θεόπεμπτα χαρακτηριστικά μας σε εκείνα τα οποία είναι κοινωνικά αποδεκτά και σε εκείνα που πρέπει να μπουν στην άκρη. Όλο αυτό είναι και θαυμαστό και αναγκαίο και δεν θα μπορούσε να υπάρξει κανένα είδος πολιτισμένης συμπεριφοράς χωρίς αυτό το ξεκαθάρισμα του καλού και του κακού. Αυτά όμως τα «απαράδεκτα» χαρακτηριστικά που έχουμε απαρνηθεί δεν εξαφανίζονται∙ απλώς συγκεντρώνονται στις σκιερές γωνίες της προσωπικότητάς μας. Αφού μείνουν κρυμμένα για ένα μακρύ διάστημα, κάποια στιγμή αποκτούν δική τους υπόσταση και δική τους ζωή, τη ζωή της σκιάς. Η σκιά περιλαμβάνει ό,τι λανθάνει, εν μέρει, της συνείδησης. Είναι το περιφρονημένο κομμάτι της υπόστασής μας. Το ενεργειακό της δυναμικό πολλές φορές είναι εξίσου ισχυρό με εκείνο του εγώ. Εάν η σκιά συσσωρεύσει μεγαλύτερη ενέργεια από ότι το εγώ, τότε εκρήγνυται είτε ως ατιθάσευτη οργή είτε ως κάποια αναίδεια ή αδιακρισία που ξεφεύγει από τον έλεγχό μας. Άλλοτε πάλι πέφτουμε σε κατάθλιψη ή μπορεί να μας συμβεί κάποιο ατύχημα που πολλές φορές φαίνεται να εξυπηρετεί ένα δικό του σκοπό. Όταν η σκια αυτονομείται, γίνεται ένα τρομερό τέρας μέσα στο ψυχικό μας ενδιαίτημα.

Η σκιά μας λοιπόν είναι αυτός ο σκουπιδότοπος όπου αδειάζουμε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας που αποποιούμαστε. Αυτά όμως τα αποκηρυγμένα μας κομμάτια είναι εξαιρετικά πολύτιμα και δεν μπορούμε να τα αψηφήσουμε. Πολλές φορές μάλιστα ανακαλύπτουμε με έκπληξη ότι στη σκιά εμφανίζονται και ορισμένα πολύ καλά χαρακτηριστικά. Σε γενικές γραμμές, τα χαρακτηριστικά που αποτελούν πρότυπα είναι τα συνήθη και τετριμμένα. Οτιδήποτε χειρότερο από αυτά ανήκει στη σκιά! Υπάρχουν ορισμένα χρυσά κομμάτια της προσωπικότητάς μας που εκτοπίζονται στη σκιά επειδή η ισοπεδωτική διαδικασία του εκπολιτισμού δεν αφήνει καθόλου χώρο για αυτά.

Κατά έναν παράξενο τρόπο, οι άνθρωποι αντιστέκονται στις εκλεκτές και μεγαλοπρεπείς πλευρές της σκιάς τους πιο επίμονα απ’ ότι κρύβουν τις σκοτεινές τους πλευρές. Το να βγάλουμε τους σκελετούς από την ντουλάπα είναι κάτι σχετικά εύκολο, το να είμαστε όμως κάτοχοι χρυσού στη σκιά είναι κάτι το τρομακτικό. Η διαπίστωση ότι διαθέτουμε έναν πραγματικά μεγαλοπρεπή και ανώτερο χαρακτήρα μας αποδιοργανώνει περισσότερο από τη διαπίστωση ότι είμαστε άχρηστοι και ανάξιοι. Φυσικά είμαστε και τα δύο· συνήθως όμως δεν ανακαλύπτουμε και τα δύο αυτά στοιχεία ταυτόχρονα. Ο χρυσός σχετίζεται με το ανώτερο κάλεσμά μας και σε ορισμένα στάδια της ζωής μας δυσκολευόμαστε να το αποδεχτούμε αυτό ως γεγονός. Το να αγνοούμε το χρυσό μας κομμάτι είναι εξίσου καταστροφικό με το να αγνοούμε τη σκοτεινή πλευρά της ψυχής και υπάρχουν άνθρωποι που μόνο έπειτα από ένα έντονο σοκ ή μια βαριά αρρώστια μαθαίνουν να εκδηλώνουν το χρυσό τους κομμάτι. Πράγματι, αυτού του είδους οι έντονες εμπειρίες είναι πολλές φορές αναγκαίες για να μας δείξουν ότι ένα σημαντικό μας κομμάτι μένει αδρανές ή αχρησιμοποίητο. Πολλές φορές στις φυλετικές κοινωνίες, οι σαμάνοι ή θεραπευτές μέσα από την εμπειρία μιας νόσου αποκτούν την ενόραση που απαιτείται για να θεραπεύσουν τον εαυτό τους και να  προσφέρουν τη σοφία στο λαό της φυλής τους. Το ίδιο συμβαίνει συχνά και με εμάς. Ακόμη και σήμερα λειτουργούμε με το αρχέτυπο του πληγωμένου θεραπευτή που έχει μάθει να θεραπεύει τον εαυτό του και να ανακαλύπτει το χρυσό του κομμάτι μέσα από τις εμπειρίες του.

Ανεξάρτητα με την αφετηρία μας και το πολιτισμικό πλαίσιο από το οποίο πηγάζουμε, θα φτάσουμε στην ενηλικίωση με σαφώς καθορισμένα εγώ και σκιά, με ένα σύστημα σωστού και λάθους, μια τραμπάλα με δύο άκρα. Στόχος της κάθε θρησκευτικής διεργασίας είναι να αποκαταστήσει την ολότητα της προσωπικότητας. Ο λατινογενής όρος religion [από το λατινικό re-ligare: επανασυνδέω] σημαίνει επανασυνδέω, συνθέτω εκ νέου την ολότητα, θεραπεύω τις πληγές ενός αποχωρισμού. Για να απολυτρωθούμε και να αποδεσμευτούμε από τη ζωώδη κατάστασή μας είναι απόλυτα αναγκαίο να ενταχθούμε στο πολιτισμικό γίγνεσθαι. Εξίσου αναγκαίο όμως είναι να εκπληρώσουμε το πνευματικό έργο της ανασύνθεσης του κερματισμένου και αποξενωμένου μας κόσμου. Πρέπει λοιπόν να αποσχισθεί κανείς από τον Κήπο της Εδέμ, αλλά και να αποκαταστήσει την επουράνιο Ιερουσαλήμ.

Είναι συνεπώς σαφές ότι πρέπει να κατασκευάσουμε μια σκιά, ειδάλλως δεν θα μπορεί να υπάρχει πολιτισμός∙ και στη συνέχεια θα πρέπει να αποκαταστήσουμε την ολότητα της προσωπικότητας που χάθηκε στα πολιτισμικά ιδεώδη, για να μη βιώνουμε διαρκώς την εμπειρία της διάσπασης που γίνεται όλο και πιο επώδυνη όσο εξελισσόμαστε. Σε γενικές γραμμές το πρώτο μισό της ζωής μας είναι αφιερωμένο στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης – κατακτάμε δεξιότητες, φτιάχνουμε οικογένεια και πειθαρχούμε τον εαυτό μας με μύριους διαφορετικούς τρόπους∙ το δεύτερο μισό της ζωής μας το αφιερώνουμε στην αποκατάσταση της ολότητας (στην καθαγίαση) της ζωής. Θα μπορούσε βέβαια να διαμαρτυρηθεί κανείς για αυτήν τη χωρίς νόημα κυκλωτική πορεία, μόνο που η ολότητα στο τέλος της ζωής  είναι συνειδητή, ενώ στην αρχή είναι ασυνείδητη και έχει έναν παιδιάστικο χαρακτήρα. Αυτή η εξέλιξη, μολονότι φαίνεται μάταιη και αδικαιολόγητη, αξίζει όλο τον πόνο και τη βάσανο που επιφέρει. Η μόνη καταστροφή θα ήταν να χαθούμε στα μισά του δρόμου αυτής της διαδικασίας και να μη βρούμε την ολοκλήρωσή μας. 

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...