Η υποκειμενικότητα της αντίληψης της Αλήθειας

Το Τάο Τε Κινγκ του Λάο Τσε, η βίβλος του Ταοϊσμού, ξεκινάει ως εξής:

«Το Τάο που μπορεί να ειπωθεί δεν είναι το Αιώνιο Τάο.

Το όνομα που μπορεί να ονομαστεί δεν είναι το Αιώνιο Όνομα.»

Βέβαια όλα το υπόλοιπα βαθυστόχαστα κείμενα που υπάρχουν στο Τάο Τε Κινγκ μιλούν και ονοματίζουν το Τάο, την Αλήθεια. Άρα, σκέφτομαι εγώ με το φτωχό μου μυαλό, η Αλήθεια για την οποία μιλάει το βιβλίο δεν είναι η Αιώνια Αλήθεια αφού μπορεί να ονομαστεί. Και τελικά έτσι είναι. Κάθε λέξη, κάθε έννοια, είναι απλώς μια οδική πινακίδα που δείχνει προς την Αλήθεια και όχι η Αλήθεια η ίδια. 

Ο Αριστοτέλης είχε διδάξει ότι ο άνθρωπος από τη φύση του ποθεί τη γνώση. «Άνθρωπος φύσει ορέγεται του ειδέναι». Πραγματικά ο άνθρωπος ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα ζώα, από τον πόθο της γνώσεως. Όσο μεγαλύτερη είναι η επιθυμία του αυτή, τόσο περισσότερο άνθρωπος και λιγότερο ζώο είναι. Βέβαια την επιθυμία της γνώσης δεν την έχουν όλοι οι άνθρωποι, στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι αδιάφοροι. Αρκούνται στο να ζουν ικανοποιώντας απλώς τις βασικές τους ανάγκες. Είναι η μεγάλη μάζα της σημερινής κοινωνίας. Ποιος όμως γνωρίζει πραγματικά;

Τα παρακάτω λόγια προέρχονται από την πένα του Albert Einstein, ενός ανθρώπου για τον οποίο οι περισσότεροι θα υποστήριζαν ότι ήξερε περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο στη γη – μάλιστα το όνομα του έχει γίνει συνώνυμο με την ιδιοφυία. Και, ωστόσο, έγραψε ότι μπορούμε να παρατηρούμε και να κάνουμε θεωρίες, αλλά δεν μπορούμε ποτέ να ξέρουμε. Η πραγματικότητα είναι κάτι που μπορούμε μόνο να προσεγγίσουμε. Διαβάζω λοιπόν:

«Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε την πραγματικότητα μοιάζουμε με κάποιον που προσπαθεί να κατανοήσει τους μηχανισμούς ενός κλειστού ρολογιού. Βλέπει το δίσκο, και τους δείκτες που κινούνται, ακούει το τικ τακ, αλλά δεν μπορεί να ανοίξει το ρολόι. Αν είναι ιδιοφυία, μπορεί να σχηματίσει μια εικόνα ενός μηχανισμού που θα μπορούσε να είναι υπεύθυνος για όλα τα φαινόμενα που παρατηρεί, αλλά ποτέ δε θα είναι βέβαιος ότι η εικόνα του είναι η μόνη που θα μπορούσε να εξηγήσει τις παρατηρήσεις του. Ποτέ δε θα είναι σε θέση να συγκρίνει την εικόνα του με τον πραγματικό μηχανισμό και δεν μπορεί καν να φανταστεί τι νόημα θα μπορούσε να έχει μια τέτοια σύγκριση.»

 

Ένα από τα πράγματα για τα οποία μερικοί θρησκευόμενοι είναι ένοχοι, είναι ότι πιστεύουν πως έχουν το Θεό στο τσεπάκι τους. Αλλά ένας ώριμος άνθρωπος ξέρει πως αυτό δεν είναι αλήθεια. Η πραγματικότητα, όπως ο Θεός, δεν είναι κάτι που μπορούμε να το χωρέσουμε σε ένα καλοβαλμένο πακετάκι και να το βάλουμε στο χαρτοφύλακά μας και να μας ανήκει, να το κατέχουμε. Η πραγματικότητα, όπως ο Θεός, κατέχει εμάς. Γιατί λοιπόν δεν αφήνουμε ελεύθερο τον εαυτό μας στο ρεύμα της Ύπαρξης να δούμε που θέλει να μας οδηγήσει;

Η σκέψη ότι στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τι κάνουμε ή που πηγαίνουμε, και ότι είμαστε διανοητικά νήπια που παραπαίουν μέσα στο σκοτάδι, είναι πραγματικά τρομακτική. Είναι τόσο πιο βολικό, επομένως, να ζούμε μέσα στην ψευδαίσθηση ότι ξέρουμε πολύ περισσότερα απ’ όσα πραγματικά ξέρουμε.

 

Πονάει η γνώση της άγνοιας όταν δεν μπορούμε να την αποδεχτούμε. Η επίγνωση της άγνοιας και η αποδοχή ότι έχουμε όρια, ότι έτσι είμαστε κατασκευασμένοι ώστε να αντιλαμβανόμαστε ένα ελάχιστο κομμάτι της πραγματικότητας είναι πραγματική λύτρωση. Μεταμορφώνει έναν απλό άνθρωπο στον σοφό Σωκράτη που μέσα από αυτή την επίγνωση αναφώνησε: «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» (που να έβλεπε ο φουκαράς τον σύγχρονο Έλληνα που έχει άποψη για τα πάντα). Τον Σωκράτη ο οποίος σε χρησμό του Απόλλωνα είχε αναδειχτεί ως ο σοφότερος αρχαίος φιλόσοφος… Ωστόσο ο Σωκράτης απέρριψε τον χρησμό του Απόλλωνα ισχυριζόμενος πως δεν αξίζει τον τίτλο του σοφού. Μάλιστα ήρθε σε επαφή με πολλούς "σοφούς" της εποχής και αποκάλυψε την πραγματική τους άγνοια. Έτσι λοιπόν κατέληξε στο συμπέρασμα πως το μόνο πράγμα που τον έκανε σοφότερο από τους άλλους είναι το ότι σε αντίθεση με εκείνους, ο Σωκράτης, γνώριζε την πραγματική του άγνοια. Συνειδητοποιώντας ότι ζούσε σ’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε matrix (εικονική πραγματικότητα), αναφώνησε…

«Τόσο καιρό μιλάω για την ψυχή και τους Θεούς και τώρα στα γεράματα καταλαβαίνω ότι είμαι στο σημείο από όπου ξεκίνησα. Αλήθεια δεν ξέρω την αληθινή φύση του Θεού. Το βλέπω με την μάσκα της σκέψης μου! Εν οίδα ότι ουδέν οίδα!»

Είμαστε όλοι μας ηθοποιοί σε ένα υπέροχα πολύπλοκο δράμα και το καλύτερο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι να “μυριστούμε”  μόνο ποιο είναι το θέμα του και πως μπορούμε να παίξουμε καλύτερα το ρόλο μας. Για κάποιους βέβαια δυστυχώς δεν τους αρκεί μονάχα να είναι οι καλύτεροι ηθοποιοί που θα μπορούσαν ποτέ να γίνουν σ’ αυτό το δράμα αλλά θα ήθελαν να γίνουν και ο σεναριογράφος του έργου.

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...