Μάθε να πεθαίνεις

Γιατί τόσο συχνά φοβόμαστε υπερβολικά το θάνατο;

Κυρίως εξαιτίας του ναρκισσισμού μας. Ο ναρκισσισμός είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο φαινόμενο. Ένα μέρος του είναι απαραίτητο σαν ψυχολογική πλευρά του ενστίκτου της επιβίωσης, αλλά ο περισσότερος, μετά την παιδική ηλικία είναι αυτοκαταστροφικός. Ο άκρατος ναρκισσισμός είναι ο βασικός πρόδρομος της ψυχοπνευματικής ασθένειας. Η υγιής πνευματική ζωή αποτελείται από μια προοδευτική υπέρβαση του ναρκισσισμού. Και παρ’ όλο που η αποτυχία να τον ξεπεράσει κανείς είναι αρκετά κοινή, είναι επίσης εξαιρετικά καταστροφική.

Όταν οι ψυχίατροι μιλούν για χτυπήματα στην περηφάνια μας, τα ονομάζουν ναρκισσιστικά τραύματα. Και σε οποιαδήποτε κλίμακα ναρκισσιστικών τραυμάτων ο θάνατος κατέχει την πρώτη θέση. Δεχόμαστε μικρά τέτοια χτυπήματα, μικρά ναρκισσιστικά τραύματα συνέχεια: ένας συμφοιτητής μας μας βρίζει, είμαστε η τελευταία επιλογή για την ομάδα βόλεϊ, κάποια κολέγια δε μας δέχονται, ο εργοδότης μας μας επικρίνει, μας απολύουν, τα παιδιά μας μας απορρίπτουν. Μέσα από τα ναρκισσιστικά αυτά τραύματα, είτε γινόμαστε πικρόχολοι, είτε αναπτυσσόμαστε και ωριμάζουμε. Αλλά ο θάνατος είναι το ύψιστο τραύμα, το ύψιστο χτύπημα. Τίποτα δεν απειλεί τη ναρκισσιστική προσκόλληση στον εαυτό μας και τη ματαιοδοξία μας περισσότερο από την επικείμενη εξολόθρευσή του. Είναι λοιπόν, απολύτως φυσικό να φοβόμαστε το θάνατο.

Υπάρχουν δύο τρόποι να αντιμετωπίσει κανείς αυτόν το φόβο: ο συνηθισμένος τρόπος και ο έξυπνος τρόπος. Ο συνηθισμένος τρόπος είναι να τον βγάλουμε από το μυαλό μας, να περιορίσουμε την επίγνωσή του, να προσπαθούμε να μην τον σκεφτόμαστε. Αυτό λειτουργεί περίφημα όσο είμαστε νέοι. Αλλά όσο περισσότερο το αναβάλλουμε, τόσο περισσότερο μας πλησιάζει. Και μετά από λίγο, τα πάντα μας θυμίζουν το θάνατο – αποφοίτηση ενός παιδιού, η αρρώστια ενός φίλου, η λακκούβα σε μια διασταύρωση. Με άλλα λόγια, ο συνηθισμένος τρόπος δεν είναι πολύ έξυπνος. Η αλήθεια είναι πως όσο περισσότερο αναβάλλουμε να αντιμετωπίσουμε το θάνατό μας, τόσο πιο τρομακτικά θα είναι τα γεράματά μας.

Ο έξυπνος τρόπος είναι να αντιμετωπίσουμε το θάνατο όσο το δυνατό νωρίτερα. Και κάνοντας το αυτό, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε κάτι απλό. Και αυτό είναι ότι στο βαθμό που μπορούμε να ξεπεράσουμε το ναρκισσισμό μας – και ασφαλώς ποτέ δε μπορούμε να το κάνουμε απόλυτα αυτό - μπορούμε να ξεπεράσουμε και το φόβο του θανάτου.

Για εκείνους που το πετυχαίνουν, η προοπτική του θανάτου γίνεται ένα καταπληκτικό ερέθισμα για την ψυχολογική και πνευματική τους ανάπτυξη. «Αφού έτσι κι αλλιώς θα πεθάνω», σκέφτονται, «τι νόημα έχει να διατηρώ αυτή την προσκόλληση στο χαζό εαυτούλη μου;» Κι έτσι ξεκινούν το ταξίδι της υπέρβασης του εγωισμού.

Δεν είναι εύκολο ταξίδι. Τα πλοκάμια του ναρκισσισμού μας είναι ύπουλα και διαπεραστικά και πρέπει κανείς να τα κόβει κάθε μέρα, βδομάδα τη βδομάδα, μήνα το μήνα, χρόνο το χρόνο, δεκαετία τη δεκαετία.

Δεν είναι εύκολο ταξίδι αλλά αξίζει τον κόπο. Γιατί όσο περισσότερο καταφέρνουμε να μειώσουμε το ναρκισσισμό μας, τον εγωκεντρισμό μας και την αίσθηση ότι είμαστε σπουδαίοι, τόσο λιγότερο φοβόμαστε, όχι μόνο το θάνατο, αλλά και τη ζωή. Και γινόμαστε περισσότερο ικανοί για αγάπη. Καθώς δε μας βαραίνει πια η ανάγκη να προστατεύουμε τον εαυτό μας, είμαστε σε θέση να σηκώσουμε τα μάτια μας από τον εαυτό μας και να κοιτάξουμε πραγματικά τους άλλους. Και αρχίζουμε να βιώνουμε μια βαθιά ευτυχία που ποτέ άλλοτε δεν έχουμε βιώσει, καθώς σταδιακά, όλο και περισσότερο, ξεχνάμε τον εαυτό μας και , όλο και περισσότερο, θυμόμαστε τον Θεό.

Αυτό είναι το βασικό μήνυμα όλων των μεγάλων θρησκειών: Μάθε να πεθαίνεις. Ξανά και ξανά μας λένε ότι ο δρόμος που απομακρύνει από το ναρκισσισμό, είναι ο δρόμος που οδηγεί στο νόημα. Αυτό εννοούν οι βουδιστές και οι ινδουιστές όταν μιλούν για την αναγκαιότητα της «αποστασιοποίησης από τον εαυτό» -για εκείνους, μάλιστα, ακόμη και η ιδέα του εαυτού είναι ψευδαίσθηση. Ο Ιησούς μίλησε με παρόμοιο τρόπο για το ναρκισσισμό: «Όποιος σώσει τη ζωή του (δηλαδή όποιος μείνει προσκολλημένος στο ναρκισσισμό του) θα τη χάσει. Κι όποιος χάσει τη ζωή του για χάρη μου, θα την κερδίσει».

Σκοτ Πεκ
Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος συνεχίζεται...

Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό...